Diskutimi i Kryetarit të KLSH-së, z. Bujar LESKAJ, mbajtur në Kuvendin e Shqipërisë, më 19.07.2018
Të nderuar deputetë,
Kontrolli i Lartë i Shtetit funksionon bazuar në Kushtetutën e vendit, në Ligjin organik të institucionit, në Standardet Ndërkombëtare të Auditimit ISSAI, në Rezolutat e OKB-së për SAI-et dhe në Rezolutat e Kuvendit për KLSH-në.
Filozofia e punĂ«s sonĂ« nĂ« kĂ«to vite ka qenĂ« modernizimi i institucionit nĂ« punĂ«n audituese, si edhe thellimi i transparencĂ«s dhe llogaridhĂ«nies pĂ«r njĂ« qeverisje tĂ« mirĂ« dhe nĂ« luftĂ« kundĂ«r korrupsionit, pĂ«r pĂ«rmirĂ«simin e qeverisjes, duke vepruar me moton âKLSH-shĂ«rbestar i qytetarit dhe agjent i Kuvenditâ.
Mbi bazën e kësaj filozofie u ndërtua Strategjia institucionale 2013-2017, e cila kulmoi në realizimin me mbi 90% sukses në vitin e fundit të implementimit të saj, 2017-n. Strategjia e Zhvillimit të KLSH për periudhën 2013-2017 përcaktoi 6 Qëllime Strategjike të cilat mbuluan dimensionet më të rëndësishme të rritjes të institucionit, mbështetur në një analizë të thellë dhe profesionale të statusit tonë për vlerësimin e nevojave, por mbi të gjitha me një fokus të qartë se çfarë KLSH-ja kërkonte të arrinte në horizontin e pesë viteve më pas.
Objektivat Strategjikë të INTOSAI-t dhe EUROSAI-t u integruan në koherencë të plotë në Planin Strategjik, duke u formalizuar në objektivat kryesore:
zhvillimi i kapacitetit institucional të KLSH,
rritja e kapaciteteve audituese dhe e cilësisë së auditimit,
përmirësimi i cilësisë dhe shtimi i numrit të auditimeve të performancës,
zhvillimi dhe konsolidimi i auditimeve të Teknologjisë së Informacionit dhe përdorimi i TI në auditim,
rritja e kontributit të KLSH për qeverisjen e mirë, nëpërmjet luftës kundër korrupsionit,
si dhe rritja e ndikimit të rolit të KLSH-së përmes komunikimit dhe bashkëpunimit.
Kjo strategji u formulua nĂ« bashkĂ«punim me partnerĂ«t ndĂ«rkombĂ«tarĂ« dhe ishte guri i themelit pĂ«r ndryshimin qĂ« pasoi nĂ« tĂ« gjitha dimensionet e punĂ«s nĂ« KLSH, ku mĂ« kryesoret pĂ«rmenden: mandatimi i KLSH-sĂ« pĂ«rmes Ligjit 154/2014 nĂ« kryerjen e aktivitetit auditues nĂ« linjĂ« me simotrat e veta tĂ« zhvilluara, konsolidimi profesional pĂ«rmes manualeve tĂ« auditimit dhe trajnimit tĂ« stafit, hapja institucionale pĂ«rmes botimeve (shkencore dhe nĂ« shtypin e pĂ«rditshĂ«m) dhe komunikimit me palĂ«t e interesit, sikurse bashkĂ«punimet me SAI-et e huaja nĂ« pĂ«rputhje me moton tonĂ« ndĂ«rkombĂ«tare: âEksperienca e pĂ«rbashkĂ«t iu shĂ«rben tĂ« gjithĂ«veâ.
NĂ« kĂ«tĂ« vit tĂ« fundit tĂ« implementimit tĂ« StrategjisĂ«, raportimi pĂ«rpara Kuvendit nĂ« lidhje me aktivitetin auditues dhe performancĂ«n institucionale tĂ« Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetit, mbĂ«shtetet nĂ« KornizĂ«n e Matjes sĂ« PerformancĂ«s sĂ« institucioneve supreme tĂ« auditimit , dokument ky i miratuar si standard pĂ«r tâu pĂ«rdorur nga tĂ« gjitha SAI-t nĂ« Kongresin e INTOSAI-t, INCOSAI i XXII-tĂ« nĂ« Dhjetor 2016 nĂ« Abu Dâhabi tĂ« Emirateve tĂ« Bashkuara Arabe.
Korniza e Matjes sĂ« PerformancĂ«s Ă«shtĂ« njĂ« metodologji moderne pĂ«r tĂ« analizuar nĂ« thelb lidhjen shkak-pasojĂ« tĂ« faktorĂ«ve qĂ« pĂ«caktojnĂ« suksesin e aktivitetit auditues, njĂ« auditim performance i drejtuar kah vetja, njĂ« reflektim kritik, periodik, pĂ«r tâu pĂ«rmirĂ«suar dhe udhĂ«hequr pĂ«rmes shembullit. Metodologjia mbĂ«shtetet nĂ« sistemin e vetĂ«vlerĂ«simit dhe/ose vlerĂ«simit nga institucionet e tjera supreme tĂ« auditimit âPeer RevieĂ« (Rishikim mes KolegĂ«ve)â. PĂ«r vitin 2017, KLSH e kreu matjen e performancĂ«s institucionale duke kombinuar tĂ« dyja format: pĂ«r pavarĂ«sinĂ« institucionale u vlerĂ«sua nga njĂ« grup kolegĂ«sh austriakĂ«, ndĂ«rsa pĂ«r fushat e tjera ngriti grup tĂ« pĂ«rbashkĂ«t pune me kolegĂ«t polakĂ« tĂ« projektit IPA. Fushat e matjes sĂ« performancĂ«s institucionale janĂ« 6 dhe secila prej fushave pĂ«rmban parametrat specifikĂ« (25 nĂ« total), tĂ« integruar nĂ« njĂ« matricĂ«. Ădo parametĂ«r pĂ«rmban 2-4 dimensione, tĂ« cilat synojnĂ« tĂ« ballafaqojnĂ« kriteret e specifikuara nga referencat pĂ«rkatĂ«se sipas ISSAI-ve, apo dokumenteve bazĂ« tĂ« INTOSAI-t, EUROSAI-t, e tĂ« tjera organizata ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« auditit suprem me performancĂ«n institucionale nĂ«n fokus.
6 fushat ku shtrihet matja e performancës janë:
âPavarĂ«sia dhe korniza ligjoreâ
âQeverisja e brendshme dhe etikaâ
âCilĂ«sia e auditimit dhe raportimiâ
âMenaxhimi financiar, asetet dhe strukturat mbĂ«shtetĂ«seâ
âBurimet NjerĂ«zore dhe Trajnimiâ.
âKomunikimi dhe menaxhimi i palĂ«ve tĂ« interesitâ.
Treguesit e agreguar dëshmojnë se KLSH, për vitin 2017 ka një perfomancë mbi nivelin mesatar. Konkretisht për tre nga 6 fusha vlerësimit, përkatësisht fushat 3,4 dhe 5 merr vlerësimin 4 (nga 4) dhe për 3 fushat e tjera vlerësimin 3 (nga 4) .
Më në detaje, kjo performancë zbërthehet si vijon:
âPavarĂ«sia dhe korniza ligjoreâ
Performanca e kĂ«saj fushe u bazua kryesisht nĂ« vlerĂ«simin e realizuar nga Gjykata Austriake e Auditimit, pĂ«rmes procesit âPeer RevieĂ« (Rishikim mes kolegĂ«ve)â. Me ndryshimet e realizuara nĂ« Ligjin 154/2014 âPĂ«r organizimin dhe funksionimin e Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetitâ, KLSH ka njĂ« kornizĂ« rregullatore qĂ« i garanton pavarĂ«si tĂ« pĂ«rshtatshme nĂ« realizimin e plotĂ« tĂ« misionit dhe detyrimeve kushtetuese.
Kjo kornizĂ« sanksionon pavarĂ«sinĂ« organizative nĂ« planin e auditimeve, nĂ« strukturĂ«n dhe stafet e nevojshme pĂ«r tâiu pĂ«rgjigjur detyrimeve kushtetuese dhe aktivitetit tĂ« pĂ«rditshĂ«m auditues. PavarĂ«sia e Kryetarit Ă«shtĂ« njĂ« element qĂ« sanksionohet nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« kujdesshme nĂ« ligjin e ri, vlerĂ«suar maksimalisht nĂ« dimensionin pĂ«rkatĂ«s. NdĂ«rkohĂ« qĂ« dimensioni i lidhur me pavarĂ«sinĂ« financiare, nisur nga kufizimet buxhetore pĂ«r shkak tĂ« ligjeve tĂ« tjera organike, nuk plotĂ«son kushtet pĂ«r njĂ« vlerĂ«sim maksimal, duke u vlerĂ«suar vetĂ«m me 3 nga 4 pikĂ« tĂ« mundshme.
Mandati i KLSH-sĂ« Ă«shtĂ« vlerĂ«suar duke analizuar dimensionin e mjaftueshmĂ«risĂ« sĂ« mandatit, lidhur me tĂ« drejtĂ«n pĂ«r tĂ« audituar dhe kufizimet mbi kĂ«tĂ« tĂ« drejtĂ«. VlerĂ«simi tregoi se KLSH ka njĂ« mandat tĂ« mjaftueshĂ«m pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur misionin e saj, mandat qĂ« nĂ« tĂ«rĂ«si nuk ka kufizime qĂ« cĂ«nojnĂ« punĂ«n tonĂ«. Ky dimension Ă«shtĂ« vlerĂ«suar maksimalisht. Ligji 154/2014 âPĂ«r organizimin dhe funksionimin e Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetitâ ka qenĂ« njĂ« hap i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r tĂ« sanksionuar si aksesin nĂ« informacion, ashtu dhe tĂ« drejtĂ«n dhe detyrimin pĂ«r raportim, dimensione qĂ« kanĂ« pĂ«rmirĂ«suar ndjeshĂ«m performancĂ«n institucionale. Nisur nga aspekti i tĂ« drejtĂ«s, dimensionet qĂ« pĂ«rcaktojnĂ« mandatin e KLSH vlerĂ«sohen me 4 pikĂ«.
Gjykata Austriake e Auditimit konkludoi se aktiviteti i KLSH-së është në përputhje me: Deklaratën e Limës (ISSAI 1), Deklaratën e Meksikës (ISSAI 10), si dhe ISSAI-n 11.
Ky vlerĂ«sim pĂ«r PavarĂ«sinĂ« dhe KornizĂ«n Ligjore tĂ« KLSH u prezantua nga Sekretari i PĂ«rgjithshĂ«m i INTOSAI-t, nĂ« KonferencĂ«n e organizuar me rastin e 40-vjetorit tĂ« DeklaratĂ«s sĂ« LimĂ«s mbi PavarĂ«sinĂ« e SAI-ve, nĂ« Lima, Peru mĂ« 5 Dhjetor 2017, duke konfirmuar se ââŠ. pavarĂ«sia, mandati dhe organizimi i KLSH janĂ« ligjĂ«risht de facto tĂ« vendosura dhe tĂ« mbrojtura nga Kushtetuta dhe nga Ligji i KLSH-sĂ«. Me hyrjen nĂ« fuqi tĂ« Ligjit nĂ« vitin 2015, KLSH pati pĂ«rmirĂ«sime tĂ« rĂ«ndĂ«sishme nĂ« pavarĂ«sinĂ« e tij, krahasuar me dispozitat e ligjit tĂ« mĂ«parshĂ«m. âŠ. korniza ligjore e vendosur Ă«shtĂ« e pĂ«rshtatshme dhe efektive dhe qĂ«ndron nĂ« pajtueshmĂ«ri me DeklaratĂ«n e Meksikosâ.
Përveç vlerësimit pozitiv, kolegët e Gjykatës Austriake të Auditimit cilësuan si aspekt për përmirësim që ndikon në forcimin e pavarësisë reale, pavarësinë financiare. Pavarësisht faktit që buxheti i KLSH-së dhe numri maksimal i punonjësve janë pjesë e Buxhetit të Shtetit të miratuar nga Kuvendi, fakti që Kryetari nuk ka akses të drejtpërdrejtë në Kuvend apo në Komisionet Parlamentare për çështje që lidhen me buxhetin e KLSH-së, është aspekt që cënon pavarësinë reale financiare të KLSH.
Liria e plotë në shpërndarjen e buxhetit, si për shembull dhënia e buxhetit si shumë totale dhe dhënia e të drejtës KLSH-së për akordimin e saj në mënyrë autonome, do të nënkuptonte përmbushjen e Deklaratës së Meksikës në një shkallë më të lartë.
Sipas kornizĂ«s ligjore, KLSH ka mandat tĂ« mjaftueshĂ«m dhe akses tĂ« plotĂ« nĂ« informacion, pasi korniza ligjore Ă«shtĂ« plotĂ«suar sipas standardeve ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« lidhura me tĂ« drejtĂ«n dhe mandatin pĂ«r tĂ« audituar. MegjithatĂ« gjatĂ« vitit 2017, pĂ«rsĂ«ri kemi ndeshur raste qĂ« aktiviteti auditues Ă«shtĂ« penguar dhe refuzuar (respektivisht rasti âAlbpetrolâ SHA, i cili u zgjidh me kontributin e Ministrit te InfrastrukturĂ«s dhe EnergjisĂ«, si dhe ai i Entit Rregullator tĂ« EnergjisĂ«, rast ende i pazgjidhur). Ky fakt tregon se mandati de jure i sanksionuar nĂ« ligj nuk Ă«shtĂ« arritur plotĂ«sisht nĂ« praktikĂ«.
âQeverisja e brendshme dhe etikaâ.
Qeverisja e brendshme, si fushë e rëndësishme që ndikon në performancën institucionale të çdo Institucioni Suprem Auditimi, është vlerësuar në përputhje me kërkesat e ISSAI-ve 10, 12, 20, 30 dhe 100. Sistemi i vetëvlerësimit konkludon se KLSH është drejtuar duke dhënë shembullin e mirë, duke synuar të jetë organizatë model, si dhe ka promovuar transparencën dhe llogaridhënien përmes mirëqeverisjes dhe sjelljes etike.
Në aspektin e Qeverisjes së Brendshme dhe Etikës, vlerësimi bazohet në matjen e Ciklit të Planifikimit Strategjik, ku përfshihen Plani Strategjik, Plani Vjetor, Planifikimi Organizativ dhe Monitorimi, si dhe Raportimi i Performancës Institucionale
Mjedisi i Kontrollit Organizativ është vlerësuar përmes dimensioneve të lidhura me Mjedisin e Kontrollit të Brendshëm, Etika dhe Integriteti, Sistemit të Kontrollit të Brendshëm, Sistemi i Kontrollit të Cilësisë dhe Sistemi i Sigurimit të Cilësisë. Të gjitha këto dimensione vlerësohen në përputhje me kërkesat e udhërrëfyesve metodologjikë, modelit COSO, Modelit INTOSAINT, etj.
Nga pikëpamja metodologjike, këta tregues vlerësohen me 4 pikë kundrejt 4, përveç sistemit të kontrollit të cilësisë, ku duhet të përmirësojmë instrumentet metodologjikë për matjen e risqeve që lidhen me cilësinë. Për të arritur këtë, duhet të konsolidojmë një sistem për të përcaktuar përparësitë e punës, duke marrë parasysh nevojën për të ruajtur cilësinë, në zbatim të kërkesave të ISSAI-t 40.
Mjedisi i Kontrollit të Brendshëm, Etikës dhe Integritetit. Duhet të theksojmë se veprimtaria menaxheriale institucionale këto gjashtë vitet e fundit është fokusuar në sigurimin e sistemit të etikës dhe integritetit institucional, nëpërmjet zbatimit të kornizës rregullative të KLSH-së dhe praktikave më të mira të komunitetit të INTOSAI-t, specifikisht të INTOSAINT (instrumenti i vetëvlerësimit të integritetit). Strategjia për implementimin e një sistemi efektiv te etikës dhe integritetit është fokusuar në tre shtylla kryesore,
Hartimi dhe konsolidimi i kuadrit rregullator mbi etikën dhe integritetin ku KLSH është radhitur ndër të parat Institucione Supreme të Auditimit, që në mënyrë vullnetare, që prej vitit 2014, ka adoptuar metodologjinë e vetëvlerësimit të integritetit (INTOSAINT), konsideruar si një nga metodat inovative dhe të efektshme, me impakt në zhvillimin e politikave të integritetit.
KLSH ishte njĂ« ndĂ«r kontribuesit e hartimit te draftin tĂ« ri tĂ« ISSAI 30 âKodi i EtikĂ«sâ, i cili u miratua nĂ« Kongresin e XXII-tĂ« tĂ« INTOSAI-t, nĂ« Dhjetor 2016.
NĂ« Korrik tĂ« vitit 2017, KLSH u bĂ« anĂ«tare e Grupit tĂ« Projektit tĂ« EUROSAI-t âMbi rolin e Institucioneve Supreme te Auditimit ne pĂ«rhapjen e kulturĂ«s etike ne sektorin publikâ, i cili udhĂ«hiqet nga SAI i HungarisĂ«. KLSH, nĂ«pĂ«rmjet pjesĂ«marrjes aktive nĂ« kĂ«tĂ« Grup Pune, synon ushtrimin e auditimit tĂ« etikes dhe integritetit ne subjektet e auditimit te sektorit publik.
Menaxhimi i etikes dhe integritetit, duke vijuar me imponimin dhe implementimin e rregullave, procedurave dhe udhëzimeve. Në këtë aspekt janë kryer trajnime intensive që kanë synuar edukimin e punonjësve me frymën e standardeve etike dhe vlerave morale.
Ushtrimi i funksioneve mbikëqyrëse dhe kontrolluese, investiguese dhe ndëshkuese ndaj sjelljeve dhe shkeljeve të etikës dhe integritetit. KLSH, si rezultat i aplikimit të këtij instrumenti, ka marrë masa ndaj punonjësve të tij, të cilët kanë rezultuar me shkelje të rregullave të etikës dhe integritetit. Për periudhën 2012-2017, Komisioni i Etikës i institucionit ka vendosur për 10 largime nga detyra për shkelje të etikës dhe integritetit.
Me shkresën nr. 1182 datë 18.11.2016 te Kryetarit të KLSH-së, i kemi kërkuar Inspektorit të Përgjithshëm të Inspektoratit të Lartë të Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive e Konfliktit të Interesave (ILDKPKI), kryerjen e verifikimit të plotë dhe të thelluar mbi deklarimet e të gjithë punonjësve/drejtuesve të KLSH-së, që mbartin detyrimin ligjor për deklarim të interesave private (niveli Drejtor dhe Kryeauditues). Nga ILDKPKI u kryen verifikimet bazuar në kërkesat e ligjit përkatës për 28 punonjës dhe në përfundim të këtij procesi nuk rezultuan shkelje të kuadrit rregullator.
Sistemi i Kontrollit të Brendshëm, është vlerësuar mbi bazë të modelit COSO. KLSH përgjatë vitit 2017 ka vijuar me veprimtarinë menaxheriale institucionale suportuar nga një qeverisje e brendshme efektive dhe mirëfunksionimi i sistemeve të kontrollit të brendshëm .
Në zbatim të ISSAI-t 20, KLSH vepron mbi themelet e transparencës dhe llogaridhënies. Gjithashtu, në zbatim të ISSAI 12 që thekson parimin e udhëheqjes nëpërmjet shembullit, Kryetari dhe menaxhimi i lartë janë përgjegjës për dhënien e shembullit të mirë, për të promovuar integritetin, por gjithashtu për të mundësuar përmbushjen efektive të mandatit të organizatës duke zhvilluar një kulturë organizative e cila promovon efiçiencë, transparencë dhe përgjegjshmëri. Në këtë kontekst, në vitin 2018 u rishikua Kodi i Etikës, duke cilësuar se Kryetari pranon pa asnjë kushtëzim Kodin e Etikës së Deputetit të Kuvendit.
KLSH ka ndërtuar sistemin për të përcaktuar përparësitë e punës në ruajtjen e cilësisë, duke zbatuar metodologjinë bazuar në risk për përcaktimin e auditimeve që do të kryejë. Megjithatë, kriteri i vlerësimit sistematik të riskut përgjatë gjithë fazave të planifikimit, është aspekti që duhet përmirësuar më tej. Për këtë arsye ky dimension është vlerësuar me 3, kundrejt 4 pikëve.
NĂ« lidhje me pĂ«rmbushjen e kritereve tĂ« vlerĂ«simit tĂ« dimensionit âPĂ«rmbajtja e Planifikimit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m tĂ« Auditimitâ, u konstatua se KLSH duhet tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« sistemin e vlerĂ«simit tĂ« pengesave dhe tĂ« riskut pĂ«r pĂ«rcaktimin e prioriteteve tĂ« auditimeve, buxhetin dhe burimet njerĂ«zore nĂ« dispozicion.
âCilĂ«sia e auditimit dhe raportimiâ
Përmes këtij dimensioni synohet vlerësimi i cilësisë së punës audituese, si dhe rezultatet e auditimit, aspekt që përbën aktivitetin kryesor të KLSH-së për të tre llojet e auditimit, përkatësisht: auditimet financiare, të performancës dhe të përputhshmërisë (duke qënë një periudhë tranzitore aktiviteti auditues përfshin edhe auditimet e rregullshmërisë sipas modelit të vjetër të auditimit).
Kontrolli i LartĂ« i Shtetit, pĂ«r periudhĂ«n Janar â Dhjetor 2017, ka kryer 156 auditime nga 154 auditime tĂ« planifikuara, nga tĂ« cilat:
92 auditime rregullshmërie;
25 auditime përputhshmërie;
14 auditime financiare;
15 auditime performance;
5 auditime tematike;
5 auditime të T.I.
Institucioni ka arritur tĂ« konsolidojĂ« njĂ« nivel âdyshemeâ auditimesh, pĂ«r tĂ« siguruar mbulueshmĂ«rinĂ« e duhur me auditim nĂ« fushat kryesore tĂ« shpenzimeve publike dhe tĂ« gjenerimit tĂ« tĂ« ardhurave, prag nĂ«n tĂ« cilin nuk ka rĂ«nĂ« asnjĂ«herĂ« nĂ« kĂ«to 6 vitet e fundit.
Nga auditimet e kryera në vitin 2017, KLSH ka identifikuar mungesë përgjegjshmërie nga titullarët e institucioneve të çdo niveli, mosnjohje të kërkesave të ligjit të menaxhimit financiar, nivele të ulta dhe inefiçiencë të sistemeve të kontrollit të brendshëm, duke krijuar risqe për shpenzime jo në përputhje me kërkesat ligjore dhe efektivitet të ulët në shpenzimin e fondeve buxhetore. Vijojnë praktikat dhe vendim-marrjet institucionale me efekte negative në fondet publike, ku niveli i dëmeve dhe shpenzimeve joefektive të konstatuara është:
Parregullsi dhe shkelje financiare, në të ardhurat dhe në shpenzimet e kryera, me dëm ekonomik në shumën totale prej 11.5 miliardë lekë ose 85.8 milionë euro.
Shkelje të disiplinës financiare me ndikim negativ në perfomancën e fondeve publike të shpenzuara nga subjektet e audituara, në shumën totale prej 99.05 miliardë lekë ose afërsisht 739.7 milionë euro nga e cila: 92.7 miliardë lekë në fushën e të ardhurave ose afërsisht 692.1 milionë euro dhe 6.3 miliardë lekë ose afërsisht 47.8 milionë euro, në fushën e shpenzimeve jo me eficiencë, efektivitet dhe ekonomicitet të fondeve. Në total janë konstatuar shkelje në shumën 110.5 miliard lekë ose afërsisht 825,6 milionë euro.
Dëmi i konstatuar është në një trend rritës në vitet e fundit.
PĂ«r 6 vitet 2012-2017 rezulton se pĂ«r çdo njĂ« lek tĂ« shpenzuar pĂ«r institucionin e KLSH-sĂ« Ă«shtĂ« kĂ«rkuar pĂ«r tâu zhdĂ«mtuar 108.7 lekĂ«, ose 5 herĂ« mĂ« shumĂ«, nga 21.1 lekĂ« qĂ« Ă«shtĂ« kĂ«rkuar nĂ« periudhĂ«n 10-vjeçare 2002-2011.
Edhe përgjatë vitit 2017, KLSH ka adresuar rekomandime për institucionet publike të audituara, struktura e të cilave ka ruajtur të njëtën tipologji sikurse vitet e tjera. Masa për përmirësime ligjore, masa organizative, masa administrative dhe masa disiplinore për periudhën Janar-Dhjetor 2017 janë 3.521 masa, nga të cilat janë pranuar 1.937 ose 55% e masave të rekomanduara. Ky numër vijon të plotësohet.
Puna audituese është përqëndruar kryesisht në fushat për të cilat Kontrolli i Lartë i Shtetit ka vlerësuar një nivel të lartë risku dhe ku sistemet e kontrollit janë të niveleve që nuk mund të garantojnë dhe japin siguri për një aktivitet në përputhje me kërkesat e kuadrit të menaxhimit financiar dhe kontrollit. Edhe në këtë vit, shkeljet më të mëdha me efekte të qënësishme në shpenzimin e fondeve në kundërshtim me kërkesat ligjore, mbeten në fushën e keqmenaxhimit të të ardhurave dhe shpenzimeve të fondeve buxhetore, keqadministrimit të pronës shtetërore, pasuar nga parregullsitë dhe inefiçiencat e fushës së prokurimit publik.
Standardet e Auditimit dhe Menaxhimit të Cilësisë
Auditimi financiar përbën një nga aktivitet audituese më tradicionale, por për shkak të niveleve të deformuara të raportimit financiar në sektorin publik (pas viteve 90-të), për praktikën e KLSH mbetet një lloj i ri auditimi. Për vitin 2017, nga KLSH është dhënë opinion për pasqyrat financiare të 14 njësive publike. Numri mbetet akoma i vogël, por në kushtet e realitetit shqiptar, kur kemi mungesë të një kornize të plotë të raportimit financiar në sektorin publik, mungesë të Pasqyrave Financiare të Konsoliduara të Shtetit, mungesë të pasqyrave të konsoliduara në nivel qëndror, ku raportimi financiar nga institucionet e qeverisjes së përgjithshme në Shqipëri realizohet mbi bazën e mjeteve monetare, por me elementë të administrimit të aktiveve, të angazhimeve, debitorëve dhe kreditorëve, niveli i mbulimit nuk është tregues që mund të reflektojë kriteret e kërkuara sipas standardeve të auditimit.
Korniza e Matjes së Performancës kërkon adoptimin e Manualit të Auditimit Financiar dhe Përputhshmërisë, në përputhje me ISSAI 200 dhe ISSAI 400. Në lidhje me këtë dimension, KLSH është vlerësuar se i përmbush pjesërisht (2-3 pikë nga 4) kërkesat e përcaktuara sipas praktikave më të mira ndërkombëtare.
PĂ«r auditimet financiare, KLSH pĂ«rmbush plotĂ«sisht 20 nga 21 kĂ«rkesat e kĂ«tij dimensioni vlerĂ«simi. ĂshtĂ« vlerĂ«suar si e pĂ«rmbushur pjesĂ«risht, kĂ«rkesa pĂ«r pĂ«rcaktimin e materialitetit pĂ«r pasqyrat financiare nĂ« tĂ«rĂ«si, nivelin e materialitetit ose nivelet qĂ« do tĂ« zbatohen pĂ«r lloje tĂ« veçanta tĂ« transaksioneve, gjendjet e llogarive apo dhĂ«nien e informacioneve shpjeguese.
Për auditimet e përputshmërisë, KLSH i përmbush plotësisht plotësisht 11 nga 18 kërkesat e këtij dimensioni vlerësimi. Janë vlerësuar si të përmbushura pjesërisht, kërkesat në lidhje me identifikimin dhe vlerësimin e risqeve të auditimit, të kuptuarit të mjedisit të kontrollit dhe kontrollet e brendshme përkatëse, si dhe ndërtimi i procedurave të përshtatshme të auditimit, që adresojnë nivelin e risqeve të identifikuara. KLSH ka vlerësuar si të pamjaftueshme procedurat e kryera gjatë auditimeve të përputhshmërisë, në lidhje me identifikimin e risqeve të mashtrimit financiar, si dhe hartimit të strategjisë dhe planit të auditimit.
Lidhur me auditimet e performancës, KLSH e ka strukturuar aktivitetin auditues në 5 fusha të konsideruar me risk të lartë dhe me peshën më të madhë në buxhetin e shtetit, konkretisht në: 1. Projektet Infrastrukturore, 2. Projektet Mjedisore dhe Energjetike, 3. Projektet Socio-Ekonomike, 4. Projektet Social-Kulturore dhe 5. Reformat Qeveritare. Ky auditim është rritur ngadalë, por bindshëm brenda KLSH-së dhe përfaqëson të ardhmen e natyrshme të këtij institucioni, jo vetëm në linjë me ekesperiencën e vendeve të zhvilluara, por sepse ky auditim i përgjigjet direkt nevojave të qytetarëve dhe është lehtësisht i aksesueshëm nga palët e interesit dhe media.
Për auditimet e performancës, KLSH përmbush plotësisht plotësisht 6 nga 21 kërkesat e këtij dimensioni vlerësimi. Ndërsa për pjesën tjetër të kërkesave, konstatohet se përmbushen në nivel pjesor, por në përputhje me Strategjinbë institucionale 2013-2017.
Kontrolli i Cilësisë
Po tâ i refererohemi kĂ«rkesave tĂ« lidhura me Kontrollin e CilĂ«sisĂ« nĂ« auditimin financiar dhe tĂ« pĂ«rputhshmĂ«risĂ«, KLSH pĂ«rmbush plotĂ«sisht kriteret e vlerĂ«simit. ISSAI 40 kĂ«rkon qĂ« e gjithĂ« puna e kryer duhet tĂ« jetĂ« subjekt i rishqyrtimit, si njĂ« mjet pĂ«r tĂ« kontribuar nĂ« cilĂ«sinĂ« dhe nxitjen e tĂ« mĂ«suarit dhe zhvillimit tĂ« personelit. NĂ« kĂ«tĂ« proces, pĂ«rfshihet rishikimi i planit tĂ« auditimit, letrave tĂ« punĂ«s dhe punĂ«s sĂ« grupit, si dhe monitorimi i rregullt i ecurisĂ« sĂ« auditimit nga nivelet e pĂ«rshtatshme tĂ« menaxhimit. Shqyrtimi ndihmon KLSH-nĂ« pĂ«r tĂ« siguruar qĂ« auditimi Ă«shtĂ« kryer nĂ« pĂ«rputhje me standardet profesionale dhe kĂ«rkesat ligjore dhe rregullatore tĂ« zbatueshme, si dhe se raporti i audituesit me mjedisin Ă«shtĂ« i pĂ«rshtatshĂ«m.
NĂ« funksion tĂ« sigurimit mbi cilĂ«sinĂ« e dosjeve, pĂ«r auditimet e evaduara gjatĂ« vitit 2017, me Urdhrin nr. 12 tĂ« Kryetarit tĂ« Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetit, datĂ« 30.01.2018 âPĂ«r Kontrollin e Sigurimit tĂ« CilĂ«sisĂ«â, tĂ« ndryshuar, Ă«shtĂ« realizuar vlerĂ«simi i sigurimit tĂ« cilĂ«sisĂ« pĂ«r 46 dosje, tĂ« cilat pĂ«rbĂ«jnĂ« 30% tĂ« dosjeve tĂ« evaduara gjatĂ« vitit 2017. PĂ«rzgjedhja u bĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« rastĂ«sishme, duke prekur si auditimet financiare edhe ato tĂ« performancĂ«s, nga subjekte tĂ« institucioneve qĂ«ndrore deri tek njĂ«sitĂ« e vetĂ«qeverisjes vendore dhe shoqĂ«ritĂ« aksionere.
Procesi i vlerësimit ka përfshirë gjithë ciklin e procesit auditues:
Planifikimi i auditimit/hartimi i programeve të auditimit
Kryerja e auditimit dhe
Raportimi dhe evadimi i materialeve të auditimit.
NĂ« pĂ«rfundim tĂ« veprimtarisĂ« sĂ« kontrollit tĂ« zbatimit tĂ« cilĂ«sisĂ«, rezulton se puna audituese reflekton pĂ«rmirĂ«sim tĂ« dukshĂ«m, referuar kornizĂ«s rregullative tĂ« procesit auditues, mbi 60% e dosjeve tĂ« auditimit vlerĂ«sohen tĂ« mira dhe vetĂ«m 13 % janĂ« vlerĂ«suar âmjaftueshĂ«mâ.
âMenaxhimi financiar, asetet dhe strukturat mbĂ«shtetĂ«seâ.
Vlerësimi i kësaj fushe tregoi se KLSH ka një menaxhim organizativ të përshtatshëm dhe struktura mbështetëse që sigurojnë një qeverisje të mirë, dhe që mbështesin kontrollin e brendshëm dhe praktikat e menaxhimit (në përputhje me kërkesat e ISSAI-t 12, Parimi 9). Kjo gjetje është gjithëpërfshirëse si për menaxhimin e aseteve dhe të shërbimeve mbështetëse të institucionit. KLSH, në zbatim të ISSAI-t 20, ka menaxhuar transaksionet e tij me ekonomicitet, efiçiencë, dhe efektivitet dhe në përputhje me ligjet dhe rregulloret. Sistemi i vlerësimit të performancës në lidhje me dimensionin e planifikimit dhe përdorimit të aseteve dhe infrastrukturës, tregoi se duhet përmirësuar planifikimi afatgjatë për nevojat e infrastrukturës, në përputhje të objektivave strategjikë të zhvillimit institucional.
Gjatë vitit 2017, u realizua ngritja e infrastrukturës së T.I. në ambientin e godinës së re si dhe investimi në krijimin e një sistemi informacioni, për menaxhimin dhe mbështetjen e proceseve të auditimit në KLSH. Ky investim realizoi një sistem elektronik për administrimin në KLSH, nëpërmjet menaxhimit të aktivitetit, çështjeve, proceseve, raportimeve, në një platformë software të integruar dhe me proces pune (workflow) të automatizuar, në përputhje me manualet dhe rregulloren në fuqi, në lidhje me disponueshmërinë, integritetin dhe konfidencialitetin e sistemit. Nëpërmjet këtij investimi, është synuar: Optimizimi i procesit të auditimit, duke respektuar parimet mbi të cilat ai mbështetet; Rritja e efiçiencës me anë të sigurimit të kontekstit të plotë të rastit për audituesin; Përmirësimi i performancës, produktivitetit dhe efiçiencës operacionale të brendshme; Përmirësimi i monitorimit dhe rritjes së efiçencës së administrimit të çështjeve; Përmirësimi dhe garantimi i transparencës dhe monitorimit të aktivitetit të organizatës, në zbatim të objektivave.
âBurimet NjerĂ«zore dhe Trajnimiâ
Ky aspekt i aktivitetit është vlerësuar bazuar në ISSAI-n 40, si dhe në Udhëzuesin e Komitetit të Ndërtimit të Kapaciteteve të INTOSAI-t mbi Menaxhimin e Burimeve Njerëzore, Kuadrin Institucional të Ndërtimit të Kapaciteteve. Kjo fushë tregon performancën e KLSH-së në menaxhimin dhe zhvillimin e burimeve njerëzore. Aspektet dimensionale të vlerësuara lidhen me: Funksioni i Burimeve Njerëzore, Strategjia e Burimeve Njerëzore, Rekrutimi i Burimeve Njerëzore dhe Shpërblimi, Promovimi dhe Mirëqënia e Stafit.
Menaxhimi i burimeve njerëzore në KLSH është konsideruar si parakusht dhe jetik për funksionimin e institucionit në mënyrë efikase dhe të efektshme. KLSH, në kuadrin e reformimit dhe modernizimit institucional ka zbatuar në vijimësi politikën e menaxhimit të burimeve njerëzore, e cila është në një linjë me standardet ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit dhe me parimet e praktikave më të mira të administratës publike, të rekomanduara nga Bashkimi Evropian. Në bashkëpunim me ekspertët e NIK-ut polak, në kuadër të projektit IPA 2013, gjatë vitit 2017 u hartua dokumenti i Politikave të Menaxhimit të Burimeve Njerëzore të institucionit, dokument i cili u miratua me Vendimin e Kryetarit nr. 228 dt. 31.12.2017. Aspekti i hartimit të një plani konkret masash për zhvillimin profesional të përshtatshëm të personelit, duhet përmirësuar më tej.
Struktura organizative, për vitin 2017 është miratuar me 181 auditues dhe punonjës mbështetës. Nga viti 2011 dhe 2012, vite në të cilat struktura ka pasur një numër total prej 156 auditues dhe punonjës mbështetës, dinamika e shtimit të numrit të tyre ka rezultuar 5 auditues çdo vit, duke kulmuar me 181 auditues dhe punonjës mbështetës për vitin 2017. Kjo rritje reflekton shtimin e kërkesat në volum dhe cilësi, si dhe kompleksitetin e aktiviteteve subjekte të auditimit të KLSH-së. Rritja në numër e audituesve ka sjellë reduktim të numrit të ekspertëve të jashtëm të kontraktuar nga KLSH, të cilët përfaqësonin personalitete me kontribute të njohura në fushat dhe disiplinat përkatëse apo dhe ish-auditues me përvojë. Profesionet kryesore të stafit auditues janë Financier dhe Jurist. Për vetë natyrën dhe kompleksitetin në rritje të aktiviteteve nën auditim, të cilat kërkojnë interpretim financiar dhe ligjor, kërkesa për këto dy profesione do të vijojë të mbetet prioritare. Barazia Gjinore dhe ulja e moshës mesatare të punonjësve janë drejtime të politikës së burimeve njerëzore, treguesit e të cilave janë përmirësuar. Për vitin 2017, raporti femra/meshkuj është 40 % me 60%, nga 33 % me 67% që ishte në vitin 2011, duke patur si objektiv që për dy vjet të arrihet në raportin 50% me 50%. Ndërsa mosha mesatare në KLSH në fund të vitit 2017 është 42.9 vjeç, nga 50 vjeç në vitin 2011. Objektivi për dy vitet e ardhëshme është të realizohet barazia gjinore 50% me 50%, si dhe mosha mesatare 40 vjeç.
KLSH ka zbatuar politika efektive të menaxhimit dhe rekrutimit të burimeve njerëzore, bazuar në tre parimet bazë: i)vlerësimi i profesionalizmit, ii) i transparencës dhe iii) konkurimi i hapur dhe mundësia e pjesëmarrjes për të gjithë të interesuarit.
Politikat e rekrutimit tĂ« punonjĂ«sve janĂ« aplikuar nĂ« njĂ« linjĂ« me strategjinĂ« e zhvillimit dhe menaxhimit tĂ« burimeve njerĂ«zore, me qĂ«llim qĂ« KLSH tĂ« sigurojĂ« stafin e duhur me kualifikimet, aftĂ«sitĂ« dhe pĂ«rvojĂ«n e nevojshme pĂ«r tĂ« plotĂ«suar kĂ«rkesat e tanishme dhe tĂ« perspektivĂ«s. Si njĂ« proces shumĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r performancĂ«n e institucionit, rekrutimi Ă«shtĂ« realizuar sipas tĂ« gjitha procedurave, rregullave dhe dispozitave ligjore nĂ« fuqi mbi nĂ«punĂ«sit civilĂ«. GjatĂ« vitit 2017, janĂ« rekrutuar 22 punonjĂ«s, nga tĂ« cilĂ«t 1 drejtues me titullin âProfesor Doktorâ, 2 drejtues me DiplomĂ« NdĂ«rkombĂ«tare nĂ« Kontabilitet dhe Auditim dhe njĂ« auditues me titullin Doktor i Shkencaveâ.
8 Drejtues kanĂ« titullin âProfesorâ dhe âProfesor i Asocuarâ dhe âDoktor i shkencaveâ,
19 Drejtues dhe auditues kanĂ« njĂ« diplomĂ« tĂ« dytĂ«, nga tĂ« cilĂ«t 14 nĂ« DrejtĂ«si dhe 5 nĂ« FinancĂ«, â 5 Drejtues dhe auditues kanĂ« DiplomĂ«/ĂertifikatĂ« NdĂ«rkombĂ«tare nĂ« Kontabilitet dhe Auditim (CIPFA) dhe ĂertifikatĂ« NdĂ«rkombĂ«tare nĂ« Auditim (CPA). Sistemi i Zhvillimit Profesional reflekton efektivitetin e politikave tĂ« rritjes sĂ« kapaciteteve profesionale tĂ« KLSH nĂ« vite, pĂ«r tĂ« cilat treguesit e performancĂ«s pĂ«rfaqĂ«sohen nĂ« nivele rreth 14 herĂ« mĂ« tĂ« larta, krahasuar me vitin 2011, kur ky nivel ishte vetĂ«m 2,1 ditĂ« mesatare trajnimi pĂ«r auditues, ndĂ«rsa nĂ« fund tĂ« vitit 2017 stafi auditues ka ndjekur mesatarisht 28.5 ditĂ« trajnimi pĂ«r çdo auditues. Kjo qasje mundĂ«son qĂ« stafi tĂ« ketĂ« akses nĂ« praktikat mĂ« tĂ« mira tĂ« fushĂ«s sĂ« auditimit nĂ« sektorin publik dhe tĂ« kontribuojĂ« nĂ« zhvillimin institucional tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m, tĂ« pavarur dhe shembull i profesionalizmit, integritetit dhe etikĂ«s. ĂshtĂ« synuar sinergjizimi i punĂ«s ndĂ«rmjet audituesve, mbi moton âTĂ« bashkuar nĂ« ambicie dhe vendosmĂ«riâ.
Përmbajtja dhe formati i trajnimeve ka konsideruar nevojën e audituesve për trajnime të një niveli të lartë, që të harmonizojnë më së miri dijet teorike me njohuritë praktike, si dhe qasje efektive interaktive. Për të maksimizuar cilësinë dhe diversitetin e njohurive në procesin e trajnimit, KLSH ka synuar diversifikimin e burimeve të trajnimit, duke gërshetuar kapacitetet e brendshme me ato të huaja të ekspertizës, si dhe qasjen në disa komponentë të tematikës së trajnimit. Si objekt parësor është trajnimi i njëkohshëm, në drejtim të zhvillimit metodologjik dhe të përditësimit të njohurive në fushën e ligjeve dhe kuadrit rregullator të subjekteve që auditohen.
10 Auditues të KLSH-së kanë përftuar trajnime, nëpërmjet intershipeve me afat 5 mujor nga Gjykata Europiane e Audituesve (ECA) dhe 5 drejtues e auditues, përmes felloëship-eve me afat 4-mujor nga Zyra e Auditimit Qeveritar të SHBA-së, GAO.
Politika e ndĂ«rthurjes sĂ« auditimeve me strukturimin e trajnimeve Ă«shtĂ« vlerĂ«suar edhe nga Drejtoresha e QendrĂ«s pĂ«r EkselencĂ« nĂ« Auditim tĂ« GAO-s, znj. St.Laurent e cila cilĂ«son se: âVlerĂ«soj fleksibilitetin e KLSH-sĂ« nĂ« pĂ«rcaktimin e numrit dhe llojeve tĂ« auditimeve qĂ« do tĂ« realizohen, e cila Ă«shtĂ« esenciale pĂ«r veprimtarinĂ« e njĂ« Institucioni Suprem Auditimi. NjĂ« indikator i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r rritjen e kapaciteteve audituese Ă«shtĂ« programi i trajnimeve. NĂ« kĂ«tĂ« fushĂ«, KLSH ka krijuar njĂ« traditĂ« solide, pĂ«r tĂ« cilĂ«n GAO jep kontributin e saj pĂ«rmes felloĂ«ship-eve pĂ«r audituesit shqiptarĂ«â (nga fjala gjatĂ« vizitĂ«s sĂ« saj nĂ« KLSH, mĂ« 23-24 mars 2017).
âKomunikimi dhe menaxhimi i palĂ«ve tĂ« interesitâ
Komunikimi dhe menaxhimi i palëve të tjera
Komunikimi dhe menaxhimi i palëve të interesit, është vlerësuar në përputhje me kërkesat e ISSAI-t 12. KLSH ka përdorur të gjitha instrumentet e rekomanduara nga praktikat më të mira, me qëllim që të rriten njohuritë e palëve të interesit dhe që ata të kuptojnë rolin dhe përgjegjësinë e audituesit të pavarur të sektorit publik. KLSH, jo vetëm ka identifikuar palët e interesit, por ka zhvilluar strategji komunikimi me ta, duke përsosur kanalet e komunikimit dhe menaxhimit për të përfshirë të gjithë këto palë interesi. Duke marrë mësime nga homologët tanë, komunikimi është konsideruar një instrument i rëndësishëm për të rritur besimin e qytetarëve, sepse ne do të njihemi për punën tonë vetëm nëse arrijmë të komunikojmë tek qytetarët në mënyrë të qartë atë se çfarë ne bëjmë dhe po ashtu, vlerën e shtuar të gjeneruar nga auditimet tona për Shtetin dhe shoqërinë, në mënyrë që të përceptohemi si institucione strategjike të domosdoshme për interesat e qytetarëve.
Strategjia e Komunikimit
Politika e komunikimit Ă«shtĂ« jetike pĂ«r rolin dhe pĂ«rmbushjen e misionit tĂ« KLSH-sĂ«, po ashtu dhe dobishmĂ«ria e saj nĂ« funksion tĂ« maksimizimit tĂ« vlerĂ«s sĂ« raporteve tĂ« auditimit, si dhe zbatimit tĂ« rekomandimeve. MĂ« 31 korrik tĂ« vitit 2017, me Vendim tĂ« Kryetarit tĂ« KLSH, institucioni ka hartuar dhe miratuar âStrategjinĂ« e Komunikimit tĂ« KLSH-sĂ« pĂ«r periudhĂ«n 2017-2019â, duke plotĂ«suar nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« edhe objektin qĂ« ka pasur si institucion, nĂ« kuadĂ«r tĂ« Planit KombĂ«tar tĂ« Integrimit Europian. Strategjia e Komunikimit Ă«shtĂ« vlerĂ«suar me 3 nga 4 pikĂ« tĂ« mundshme.
Moto e INTOSAI-t âNga eksperienca e pĂ«rbashkĂ«t pĂ«rfitojnĂ« tĂ« gjithĂ«â (Experentia mutua omnibus prodest), pĂ«rbĂ«n thelbin mbi tĂ« cilin KLSH ka ndĂ«rtuar dhe implementuar StrategjinĂ« pĂ«r Zhvillim gjatĂ« viteve 2012-2017, por dhe filozofinĂ« e kĂ«tij dokumenti strategjik pĂ«r periudhĂ«n 2018-2022. PĂ«rdorimi i instrumenteve tĂ« pĂ«rshtatshme nĂ« realizimin e njĂ« mjedisi bashkĂ«punues me tĂ« gjitha palĂ«t dhe ruajtja e pavarĂ«sisĂ« sĂ« auditimit, janĂ« parakushtet pĂ«r krijimin e marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« bashkĂ«punimit korrekte dhe profesionale.
Komunikimi me Parlamentin
Praktika e mirë në komunikimin me Parlamentin, është vlerësuar me 3 pikë nga 4 të mundshme. Aspekti që ka nevojë për përmirësim është në përputhje me rekomandimet e dala nga dokumente vlerësuese të SIGMA-s dhe Bankës Botërore/PEFA-s, ku kërkohet që KLSH të theksojë edhe më tej kërkesën për organizimin e dëgjesave publike, në mënyrë të veçantë atyre të Komisioneve Parlamentare me njësitë e audituara. Kjo, me qëllim ndjekjen e zbatimit të rekomandimeve dhe rritjen e impaktit të raporteve të KLSH. Ndërgjegjësimi i anëtarëve të Kuvendit për përfitimet që i sjell Shtetit dhe shoqërisë një auditim efektiv publik dhe rolin e ndërsjelltë të legjislativit në rritjen e impaktit për shtimin e vlerës së auditimeve të KLSH-së, duhet të qëndrojë në themel të përpjekjeve për të siguruar një ambient të jashtëm mbështetës dhe të dobishëm.
Vullneti për thellimin e bashkëpunimit ka qenë reciprok, pasi edhe Kuvendi ka treguar një vëmendje të veçantë ndaj Kontrollit të Lartë të Shtetit. Në Tetor të vitit 2016, Kuvendi përmes Rezolutës mbi performancën e KLSH-së, rekomandoi 14 përmirësime, për të cilat KLSH ndërtoi Planin e Implementimit që ia përcolli Komistionit të Ekonomisë dhe Financës. Kontributi i këtij Komisioni, Kryetarit të saj, Sekretarit dhe Kryetarit të Kuvendit ka qenë thelbësor në shtimin e komunikimit. Nga një praktikë e trashëguar raportimi vetëm me dy herë në Kuvend, raport buxheti dhe raportim performance, është intensifikuar komunikimi përmes dërgimit të raporteve të ndryshme të auditimit, apo përmbledhjeve dhe shkresave informuese. Kështu, Kontrolli i Lartë i Shtetit i ka dërguar Kuvendit raporte me ndjeshmëri të lartë publike.
Komisioni Europian ka adresuar, gjithashtu, nĂ« shtator 2017 rekomandimin âShqipĂ«ria duhet tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« implementimin e rekomandimeve tĂ« Auditimit tĂ« JashtĂ«m. KLSH duhet tĂ« informojĂ« Komisionin e EkonomisĂ« brenda tremujorit tĂ« dytĂ« tĂ« vitit 2018 mbi marrjen e masave pĂ«r monitorimin e pranimit dhe implementimit tĂ« rekomandimeve adresuar nga KLSH pĂ«r vitin 2017â. NĂ« zbatim tĂ« kĂ«tij rekomandimi, KLSH ka hartuar planin e aktivitetit auditues pĂ«r zbatimin e rekomandimeve pĂ«r periudhĂ«n vijuese tĂ« gjashtĂ«mujorit tĂ« parĂ« tĂ« vitit 2017.
Praktika e mirë në komunikimin me Ekzekutivin, është vlerësuar me 3 pikë nga 4 të mundshme. Në zbatim të praktikave më të mira të INTOSAI-t, KLSH do të ftojë në mënyrë periodike anëtarët e nivelit të lartë të Ekzekutivit në takime për të diskutuar çështje shqetësuese në lidhje me të dyja institucionet, duke përfshirë gjetjet e përbashkëta, trendet dhe origjinën e shkakut që ka identifikuar, nëpërmjet analizës së raporteve të auditimit
Mbi vlerĂ«simin e dimensionit tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« KLSH-sĂ« mĂ« median vlerĂ«simi Ă«shtĂ« 3 nga 4, duke identifikuar se duhet tĂ« organizohen konferenca pĂ«r shtyp pĂ«r raportin e tij vjetor dhe duke pĂ«rfshirĂ«, sipas rastit, raporte tĂ« tjera tĂ« rĂ«ndĂ«sishme dhe raporte tĂ« auditimit tĂ« performancĂ«s, nĂ« pĂ«rmbushje tĂ« kĂ«rkesave tĂ« UdhĂ«zimit tĂ« INTOSAI-t âKomunikimi dhe Promovimi i Vlerave dhe PĂ«rfitimeve tĂ« SAI-veâ.
Në fund të vitit 2017, institucioni ka qenë i pranishëm me rreth 100 kronika më shumë se viti 2016, si dhe disa herë më shumë me informacione dhe mesazhe në median e shkruar duke gjashtëfishuar praninë e tij në mediat audiovizive, krahasuar me vitin 2010. Ai është prezantuar në median e shkruar me 840 artikuj, njoftime, editoriale dhe komente analitike, kundrejt pothuajse zero gjatë viteve 2010-2011.
Dimensioni mbi Praktika e mirë në lidhje me Komunikimin me Qytetarët dhe Organizatat e Shoqërisë Civile, dëshmon se KLSH synon dhe përpiqet ta konsiderojë veten si zëri përfaqësues i interesave të qytetarit dhe i publikut. Statistikat tregojnë se nga një numër i papërfillshëm i letrave (ankesa, kërkesa, informacione, etj) të qytetarëve që institucioni merrte dhe trajtonte në vitin 2011, gjatë viteve 2012-2017, letrat dhe kërkesat nga qytetarët janë rritur jo vetëm në numër, por ajo që është më e rëndësishmja dhe që përbën dallimin cilësor, konsiston në faktin se në çdo rast, qytetarët kanë marrë përgjigje për problemet dhe shqetësimet e ngritura. Vetëm për vitin 2017, KLSH ka trajtuar 623 letra dhe ankesa të qytetarëve, nga të cilat 377 janë konstatuar në kompetencë, ku 204 prej tyre janë verifikuar dhe kanë marrë përgjigje, ndërsa 173 janë në proces verifikimi. Për këtë arsye, vlerësimi i këtij dimensioni rezultoi maksimal, 4 pikë.
Procesi i zhvillimit dhe modernizimit tĂ« institucionit nuk mund tĂ« realizohej me efiçiencĂ«n e duhur, nĂ«se nuk do tĂ« mundĂ«sohej nga bashkĂ«punimi i ngushte me partneret tanĂ« ndĂ«rkombĂ«tarĂ«, dhe sidomos, pa kontributin e NIK-ut Polak, nĂ«pĂ«rmjet projektit tĂ« binjakĂ«zimit tĂ« financuar nga projekti i BE-sĂ« IPA 2013. Projekti i binjakĂ«zimit âForcimi i kapaciteteve tĂ« auditimit te jashtĂ«mâ, i cili nisi tĂ« implementohej nĂ« KLSH nĂ« mars tĂ« vitit 2016, ka vijuar tĂ« zbatohet nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« suksesshme edhe gjate vitit 2017. Projekti Ă«shtĂ« i ndarĂ« nĂ« tre komponentĂ«:
ï§ PĂ«rmirĂ«simi i kornizĂ«s ligjore pĂ«r auditimin;
ï§ Zhvillimi i metodologjive tĂ« auditimit dhe kapaciteteve tĂ« raportimit, dhe
ï§ Forcimi i kapaciteteve institucionale dhe pĂ«rmirĂ«simi i impaktit tĂ« rezultateve tĂ« auditimit.
Në përfundim, edhe dy fjalë për strategjinë 2018-2022, timonin e zhvillimit institucional:
NĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« identifikonim qartĂ« objektivat tona strategjike pĂ«rpara hartimit tĂ« strategjisĂ«, aplikuam analizĂ«n SĂOT pĂ«r tĂ« listuar faktorĂ«t pro dhe kundra aktivitetit tonĂ« auditues. FaktorĂ«t qĂ« pĂ«rfaqĂ«sojnĂ« sfida apo risqe kyçe nĂ« performancĂ«n institucionale janĂ«:
ïŒ Rritja e kapaciteteve njerĂ«zore, si nĂ« numĂ«r, ashtu edhe nĂ« cilĂ«si. NĂ« numĂ«r pĂ«r tĂ« mbuluar me auditim problematikat qĂ« ofron realiteti shqiptar dhe nĂ« cilĂ«si pĂ«r tĂ« aplikuar siç duhet standartet dhe manualet, audituar me bazĂ« riskun, rritur ndikimin e raporteve audituese, tĂ« garantuara cilĂ«sisht, tek palĂ«t e interesit dhe forcuar implementimin e rekomandimeve tek subjektet.
ïŒ Organizim mĂ« i mirĂ« i punĂ«s, pĂ«r tĂ« harmonizuar planifikimin dhe ekzekutimin e auditimeve me detyrat e tjera funksionale (trajnime, botime, pjesĂ«marrje nĂ« konferenca, seminare, Ă«orkshop-e)
Në reflektim të këtyre risqeve kyç, objektivat tona prioritare për 2018-2022 u formuluan si:
Rritja e impaktit të punës audituese me fokus në 6E-të (ekonomicitet, eficiensë, efektivitet, energji, etikë dhe environment);
Optimizimi i kapaciteteve profesionale, aftësive audituese, procedurave të punës, logjistikës dhe funksioneve të tjera mbështetëse.
Vazhdim i përmirësimit të kanaleve të komunikimit dhe bashkëpunimit me partnerët dhe palët e interesit.
Sigurisht, brumi i aktivitetit tonë duhet të vijë nga objektivi 1 dhe nëse do të donim të përcaktonim objektivin tonë madhor do të ishte pikërisht ky. Por sikurse brumi nuk mund të bëhet bukë e mirë nëse mielli është jocilësor apo furra nuk funksionon, dy objektivat e tjerë janë po aq të rëndësishëm për të rezultuar të suksesshëm.
Vetë objektivi 1 zbërthehet në një sërë objektivash, secili i rëndësishëm dhe bashkarisht shterrues. Në to adresohen të gjitha problematikat e konstatuara dhe të pakorrektuara plotësisht në planin strategjik 2013-2017, sikurse edhe sfidat e reja që ofron e ardhmja, duke dëshmuar kështu se plani i ri është në fakt një vazhdimësi e natyrshme, e përditësuar e planit të mëparshëm.
E njëjta gjë ndodh edhe me objektivat e tjerë, secili i zbërthyer dhe i detajuar në disa fusha, me dimensionet dhe parametrat përkatës të arritjes dhe kontrollit.
NĂ« formulimin e kĂ«tyre objektivave, motoja apo qĂ«llimi parĂ«sor, Ă«shtĂ«: âRritja e KLSH-sĂ« nĂ« dobi tĂ« qytetaritâ, duke qenĂ« tĂ« bashkuar nĂ« ambicie dhe vendosmĂ«ri me tĂ« gjithĂ« bashkĂ«punĂ«torĂ«t tanĂ« strategjikĂ«.
Në këtë Strategji, KLSH është e angazhuar maksimalisht edhe për plotësimin e objektivave të OKB-së në Axhendën e saj 2030 të Zhvillimit të Qëndrueshëm.
Të nderuar deputetë,
NĂ« tĂ«rĂ«si, zbatimi i kornizĂ«s sĂ« matjes sĂ« performancĂ«s sĂ« institucionit, nga pikĂ«pamja metodike, e krahasueshme me atĂ« tĂ« partnerĂ«ve tanĂ« tĂ« komunitetit tĂ« INTOSAI-t dhe EUROSAI-t, na inkurajon pĂ«r tâu ballafaquar me sfidat e sĂ« ardhmes, si dhe pĂ«rcakton aspektet qĂ« kĂ«rkojnĂ« pĂ«rmirĂ«sim tĂ« mĂ«tejshĂ«m, sipas standardeve tĂ« INTOSAI-t dhe praktikave mĂ« tĂ« mira ndĂ«rkombĂ«tare.
Puna për rritjen e impaktit të veprimtarisë audituese për një qeverisje më të mirë dhe efiçiente të pasurisë publike, kërkon zhvillimin shumë dimensional të institucionit. Vetëm nëpërmjet një partneriteti aktiv me Ju, të zgjedhurit e popullit, me Ekzekutivin, me shoqërinë civile, me partnerët ndërkombëtarë dhe me median, do të arrijmë të jemi rezultativë dhe të suksesshëm, ndaj sfidave të zhvillimit të qëndrueshëm dhe proceseve të integrimit evropian.
Ju faleminderit!
