Botuar në gazetën“Telegraf”, më 2 korrik 2015
Auditimin më të lartë publik të jashtëm, krahas standardeve të tij ISSAI, e përditëson dhe e mban të lidhur me sfidat e sotme ekonomike dhe shoqërore të globit, bashkëpunimi mes institucioneve kombëtare të auditimit (SAI-ve) dhe shkëmbimi i eksperiencave. Në vetë frymën dhe motivimin e organizatës së institucioneve supreme të auditimit publik (INTOSAI), që përmbledh 192 vende me status anëtari të plotë dhe 5 vende të asociuara, të shprehur në mënyrë të koncentruar në moton e organizatës “Experentia mutua omnibus prodest -Nga eksperienca e përbashkët fitojnë të gjithë”, bashkëpunimi është parësor për freskimin e njohurive dhe praktikave të auditimit, si dhe sigurimin e pavarësisë.
Në planin e bashkëpunimit mes organizatave rajonale të INTOSAI-t, konferencat e përbashkëta janë forumet më të larta të shkëmbimit të eksperiencave mes SAI-ve të kontinenteve të ndryshme.
EUROSAI, si organizatë rajonale e Evropës, është themeluar në vitin 1990 me 30 anëtarë (29 SAI të shteteve anëtare evropiane dhe Gjykata Evropiane e Audituesve ECA). Tashmë EUROSAI numëron 49 SAI anëtarë të shteteve evropiane dhe Gjykata Evropiane e Audituesve. Këtë vit EUROSAI përkujton 25 vjetorin e themelimit të saj në Madrid. Organizata ka bërë një rrugë të gjatë që nga momenti i krijimit të saj, duke kryer aktivitete të shumta, duke ndërtuar kapacitete autituese nëpërmjet grupeve të saj të punës dhe organizimit të konferencave e seminareve të përbashkëta me organizatat e tjera rajonale, në zbatim të motos së INTOSAI-t.
Organizata rajonale OLACEFS është struktura e SAI-ve të Amerikës Latine dhe Karaibeve, e cila ka një traditë të gjatë që daton që nga viti 1963. Në atë vit ajo u themelua si Instituti i Shkencave të Auditimit të Amerikës Latine, dhe më vonë, në vitin 1990, mori emrin aktual OLACEFS. Vizioni konceptual i organizatës fokusohet në promovimin e pjesëmarrjes së SAI-ve të rajonit në zhvillimin e tyre të qëndrueshëm dhe përmirësimin profesional, nëpërmjet kryerjes së investigimit shkencor, zhvillimit të studimit, trajnimit dhe specializimit në fushat e ndryshme audituese dhe ofrimit të këshillave teknike, ndihmës dhe koordinimit për SAI-t e Amerikës Latine dhe Karaibeve.
Si EUROSAI dhe OLACEFS organizojnë konferenca të përbashkëta çdo tre vjet, që nga viti 2000. Konferencat janë forumet më të larta të të dy organizatave rajonale, për shkëmbimin e eksperiencave dhe ndërmarrjen e nismave të tjera të përbashkëta, si auditime të koordinuara apo pilote.
Në fund të qershorit, më 24-26 qershor 2015, u zhvillua në kryeqytetin Kuito të Ekuadorit, Konferenca e 8-të e përbashkët EUROSAI-OLACEFS, me pjesëmarrjen e 115 përfaqësuesve nga SAI të Evropës, të Amerikës Latine, të Afrikës dhe të Lindjes së Mesme, si dhe të organizatave ndërkombëtare donatore.
E veçanta e takimit ishte prania e shumë ekspertëve të jashtëm të fushave të ndryshme me rëndësi jetike për auditimin, si arsimi, qeverisja e hapur, kontrolli dhe e-learning (të mësuarit nga interneti), por edhe realizimi i një dialogu të hapur dhe dobiprurës. President i Gjykatës së Audituesve të Brazilit dhe njëkohësisht President i OLACEFS, Z.Aroldo Cedraz de Oliveira, , theksoi se ”integrimi dhe dialogu mes SAI-ve është një mundësi për të ndarë me njeri-tjetrin progresin e arritur dhe për të kombinuar eksperiencat e fituara lidhur me auditimet e koordinuara, mbështetjen për zhvillim, transparencën, etikën dhe të dhënat e hapura (Open Data)”.
Temat qendrore të konferences ishin “Auditimet e Koordinuara” dhe “Kontributet e SAI-ve në Mirëqeverisje”. Pjesëmarrësit u ndanë në katër grupe pune, ku prezantuan dhe këmbyen eksperiencat e e tyre, në lidhje me praktikat e auditimeve të përbashkëta. Auditimet e koordinuara, jo vetëm kombinojnë disa auditime me të njëjtën temë, të kryera nga SAI të ndryshme në vendet e tyre përkatëse, në bazë të një qasjeje të integruar, por ato kohët e fundit janë parë nga INTOSAI dhe struktura e tij shkencore “Iniciativa për Zhvillim”(IDI) si një mekanizëm i fuqishëm për ndërtimin e kapaciteteve. Këto auditime lejojnë njohuritë metodologjike dhe teknike që do të aplikohen për një problem të vërtetë të jetës dhe shoqërisë, duke rezultuar në një raport specifik auditimi për sektorin që auditohet dhe për rajonin. IDI sot po i përdor auditimet pilote të koordinuara si një komponent i një strategjie të mësimit të integruar. Auditimet e koordinuara sigurojnë avantazhe të dallueshme, sepse lehtësojne bashkëpunimin e ngushtë afatgjatë midis SAI-ve dhe prodhimin e një raporti të konsoliduar auditimi për një çështje të madhe rajonale.
Konferenca theksoi rëndësinë e auditimeve të koordinuara dhe të përdorimit të mjeteve të multimedias e platformave të teknologjisë dixhitale. Diskutimet mes pjesëmarrësve, duke sjellë përvoja konkrete të punës së tyre audituese në vendet përkatëse, dëshmuan se auditimi i koordinuar ofron mundësi të shumta për ngritjen e kapaciteteve dhe që të dy organizatat rajonale, si EUROSAI dhe OLACEFS po punojnë ngushtësisht në këtë drejtim. Audituesit, krahas forcimit të dijeve dhe sigurisë që marrin në përdorimin e metodologjive aktuale të auditimit, thellojnë njohuritë e tyre për çështje specifike të auditimit (p.sh. auditimi i prokurimeve publike, etj.), përmes kombinimit të metodave të trajnimit, siç janë kurset online dhe seminaret. Gjatë fazave të kërkimit dhe të planifikimit, ekspertë të jashtëm të njohur me fushën dhe ndërveprimin rajonal, mund të luajnë një rol kyç për të dhënë siguri të arsyeshme se audituesit kanë informacionin dhe aftësitë që u duhen për të kryer punën e tyre.
Kjo qasje është me rëndësi të madhe edhe për ne si auditues të KLSH-së, në sfidat tona në punën për përmirësimin e qeverisjes dhe thellimin e luftës kundër korrupsionit. Aty ne mësuam rëndësinë e madhe që i japin organizata si EUROSAI dhe OLACEFS kontributit në auditim të ekspertëve të jashtëm dhe në ngritjen e kapaciteteve audituese, në fusha nga më të ndryshmet.
Konferenca arriti të lidhë me efektshmëri dy temat qendrore të saj me praktikat e auditimit në Evropë, Amerikë Latine, Afrikë dhe Lindje të Mesme, duke trajtuar çështje madhore si ngritja e kapaciteteve të audituesve, etika, inovacioni, sfidat e zhvillimit të qëndrueshëm, transparenca dhe të dhënat e hapura.
Formati inovativ i takimit përfshiu ndërhyrjen para fillimit të sesioneve të punës, të ekspertëve të jashtëm të ftuar, duke sjellë një qasje të re në shkëmbimin e eksperiencave dhe këndvështrimeve të audituesve, të cilat u ballafaquan me opinionet dhe eksperiencat e ekspertëve të jashtëm.
Mesazhi kryesor që Konferenca e 8-të EUROSAI-OLACEFS dha, ishte se auditimet e koordinuara mund të ndikojnë pozitivisht në qeverisjen e çdo vendi pjesëmarrës në këto auditime. Ato forcojnë rolin e secilit SAI në sigurimin e përgjegjshmërisë dhe transparencës në qeverisjen publike, duke përmirësuar mekanizmat e mbikëqyrjes dhe forcuar ndjekjen e rekomandimeve të SAI-ve. Konferenca theksoi se është e domosdoshme që raportet e auditimeve të koordinuara të ndahen me institucionet kryesore publike të një vendi pjesëmarrës në auditim, si dhe me publikun e këtij vendi, në një gjuhë të kuptueshme.
Mendoj se takimet e realizuara nga ne si KLSH në këtë konferencë dhe përvoja e fituar na shërbejnë me qartësi për të realizuar një qasje sa më efektive në fuqizimin e rolit tonë për rritjen e përgjegjshmërisë dhe transparencës së punës dhe rezultateve të administratës publike në Shqipëri.

Botuar në gazetën “Koha jonë”, më 8 prill 2014
Projektligji i ri për KLSH-në përfshin konceptet bashkëkohore të auditimit në kontrollin e jashtëm publik të vendit, zgjeron gamen e auditimeve me auditime të reja të përfshira në ligj, si ato të performancës, të përdorimit të fondeve të BE-së, të teknologjisë së informacionit, lejon dhënien e opinionit për llogaritë e Shtetit, forcon pavarësinë e institucionit kushtetues të KLSH-së dhe çertifikon audituesit e tij. Por ai mund të kthehet shumë shpejt dhe lehtë në një histori dështimi dhe të dëmtimi të interesave të integrimit evropian të Shtetit shqiptar, nëse cënohet pavarësia e KLSH-së.
Vendi ynë, ka një angazhim madhor për të respektuar, Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA) me Bashkimin Evropian. Neni 90-të i MSA-së thekson se: “Palët bashkëpunojnë në mënyrë të veçantë për të zhvilluar sisteme të auditimit të jashtëm në Shqipëri, në përputhje me standardet dhe metodologjitë e pranuara botërisht, si edhe me praktikat më të mira të BE-së”.
Në rast se këto standarde të pranuara botërisht dhe praktikat më të mira të BE-së, shkelen me ligjin e ri për KLSH-në, kapitulli i 32-të i Progres-Raportit të BE-së për Shqipërinë, i cili fokusohet në katër fusha:
–në fushën e kontrollit financiar të brendshëm publik,
-në fushën e kontrollit të jashtëm publik,
-në fushën e mbrojtjes së interesave financiare të BE-së
-në fushën e mbrojtjes kundrejt falsifikimit të euros,
as nuk hapet, as edhe mbyllet nga Drejtoria e Përgjithshme e Buxhetit e Komisionit Evropian (DG-Budget). Ky kapitull është themeltar në sigurimin e përgjegjshmërisë maksimale për administrimin e fondeve publike të një vendi anëtar kandidat dhe potencialisht kandidat për në BE. Komisioni Evropian frenon vlerësimin e tij për një vend, në rast se ky Kapitull nuk funksionon. Drejtoria përkatëse që përpunon këtë Kapitull në Komisionin Evropian, DG-Budget, në letrën e saj të datës 28 mars 2014, drejtuar KLSH-së, shprehet: “Duhet të mbahet parasysh se një ligj i KLSH-së në përputhje me standardet INTOSAI, është një nga kërkesat themelore të Kapitullit 32 të Marrëveshjes së Stabilizim- Asociimit Shqipëri-BE, e cila duhet plotësuar”. Këto kërkesa eksplicite të nenit 90-të të MSA-së dhe të Kapitullit 32 të Progres-Raporteve të Bashkimit Evropian për vendet kandidate dhe potencialisht kandidate për anëtarësim në BE, kanë rrezik të shkelen dhe neni të mos zbatohet prej nesh, në rast se projektligji i ri për KLSH-në, i paraqitur në Kuvend, miratohet me disa ndryshime të propozuara në Komisionin e Ekonomisë, që nuk e bëjnë këtë projektligj të jetë në përputhje me standardet dhe metodologjitë e pranuara botërisht, si edhe me praktikat më të mira të BE-së.
Duhet të kuptojmë se për Bashkimin Evropian nuk ka kuptim dhe rëndësi një ligj thjesht i ri për KLSH-në, por një ligj në përputhje të plotë me standardet e pranuara botërisht, që janë standardet e organizatës botërore të institucioneve të auditimit të jashtëm publik, e quajtur INTOSAI dhe që zbatohen rigorozisht nga Gjykata Evropiane e Audituesve (KLSH-ja e Bashkimit Europian) dhe nga të gjitha institucionet homologe të KLSH-së të vendeve anëtare, qofshin zyra kombëtare auditimi, gjykata auditimi apo gjykata të llogarive. Sa herë BE-ja ka kërkuar amendime për ligjin e KLSH-së (dhe ka nisur ta bëjë këtë që 6 vite më parë, pra qysh në vitin 2008), rekomandimi ka qenë gjithnjë që ligji të amendohet, për të qenë tërësisht në përputhje me standardet e INTOSAI-t. Ky rekomandim është përsëritur shtatë herë radhazi, deri në Progres- Raportin e vitit 2013. Në Progres-Raportin e vitit 2012 për Shqipërinë, BE thekson:“…Pas disa vitesh në pezullim, janë përgatitur dhe janë dërguar për procedurën e miratimit draft-amendimet e ligjit të SAI-t, për ta sjellë në përputhje të plotë me standardet e Organizatës Ndërkombëtare të Institucioneve të Kontrollit të Lartë (INTOSAI) (faqe 66, fragmenti i parë). Kurse në Progres-Raportin e vitit 2013 për Shqipërinë, sërish theksi është tek ligji i ri për KLSH-në : “… Në fushën e auditimit të jashtëm, janë ndërmarrë ndryshime organizative dhe procedura të reja për të rritur eficencën e Kontrollit të Lartë i Shtetit (KLSH) … Megjithatë, ndryshimet në ligjin për KLSH-në janë duke u shqyrtuar në Parlamenti që në vitin 2012 dhe mbetet të miratohen me shumicë 3/5.. … Nevojitet miratimi i ndryshimeve në Ligjin për KLSH-në. Në tërësi, përgatitjet kanë avancuar në masë të moderuar(faqe 56, fragmenti i shtatë dhe faqe 57, fragmenti i tretë)”.
Por nuk janë vetëm Progres-Raportet e Komisionit Evropian që kanë kërkuar me forcë një ligj bashkëkohor dhe në përputhje të plotë me standardet e INTOSAI-t, që të garantojë pavarësinë e KLSH-së. Vetë dokumenti themelor i Bashkimit Evropian, Traktati mbi Funksionimin e BE-së, i 1 dhjetorit 2009 dhe në mënyrë specifike, neni 287 i tij, rregullon pavarësinë e plotë, qasjen e pakufizuar në informacion dhe kompetencat e Gjykatës Evropiane të Audituesve Më konkretisht, po citoj fragmente nga Pjesa e Gjashtë “Dispozitat institucionale dhe financiare” e nenit 287:
“1. Gjykata Evropiane e Audituesve ekzaminon llogaritë dhe të gjitha të ardhurave e shpenzimet të Bashkimit. Ajo ekzaminon gjithashtu llogaritë e të gjitha të ardhurave dhe shpenzimeve të të gjithë trupave, zyrave apo agjencive të krijuara nga Bashkimi në masën që instrumenti relevant përbërës nuk pengon një shqyrtim të tillë.
Auditimi bazohet në të dhënat dhe nëse është e nevojshme, kryhet në vend në institucionet e tjera të Bashkimit, në mjediset e çdo trupi, zyre apo agjencie që menaxhon të ardhurat ose shpenzimet në emër të Bashkimit dhe në Shtetet Anëtare, përfshirë në mjediset e çdo personi fizik apo juridik që merr pagesa nga buxheti.
Institucionet e tjera të Bashkimit, çdo trup, zyrë ose agjenci që menaxhon të ardhurat ose shpenzimet në emër të Bashkimit, çdo person fizik apo juridik (natural or legal person) që pranon pagesa nga buxheti dhe organet kombëtare të auditimit ose, nëse këto nuk kanë kompetencat e nevojshme, departamentet kompetente kombëtare, i dërgojnë Gjykatës së Auditimit, me kërkesën e saj, çdo dokument apo informacion të nevojshëm për të kryer detyrën e saj.”
Sikurse vihet re nga fragmentet e mësipërme, neni 287 përmend qasjen e pakufizuar në informacion gjatë auditimit, si praktikë e zbatuar gjerësisht në BE. Gjykata Evropiane e Audituesve, në bazë të këtij neni, mund të auditojë madje edhe shpenzimin e parave në vend (në terren) me përfituesit e fundit (p.sh. fermerët privatë) të subvencioneve të BE-së, por ajo auditon njëkohësisht dhe në thellësi edhe mbledhjen e TVSH-së, të ardhurës kryesore tatimore në vendet e BE-së. Në direktivën nr. 85 të vitit 2011 të BE-së, të datës 8 Nëntor 2011, “Mbi kërkesat për kufizimet buxhetore të Shteteve Anëtare”, Komisioni Evropian u kërkon vendeve anëtare që në raportimin mbi të dhënat kombëtare mbi defiçitet buxhetore dhe të ardhurat fiskale e shpenzimet e qeverive, në Kapitullin 6, Neni 6, ku përmendet cilësia dhe formati i të dhënave, të përfshihet edhe një analizë e pavarur dhe e besueshme, e kryer nga njësi të pavaruara auditimi, si Gjykatat e Llogarive dhe njësi që gëzojnë pavarësi funksionale ndaj autoriteteve fiskale të Shteteve Anëtare. Ndërsa Direktiva 2006/43/EC e Parlamentit Evropian dhe e Këshillit të Evropës, e 17 Majit 2006, “Mbi auditimet statutore të llogarive vjetore dhe llogarive të konsoliduara”, e amenduar më vonë me Direktivën 2008/30/EC, të 11 Marsit 2008, shprehet se “të gjitha auditimet duhet të kryhen në bazë të standardeve ndërkombëtare të auditimit”. Pavarësia e audituesve është një nga kërkesat më thelbësore të kësaj direktive. Në bazë të këtyre direktivave dhe të legjislacioneve kombëtare, në dijeninë tonë, në të gjitha ligjet organike të institucioeve supree të auditimit të Evropës, të formës zyrë kombëtare auditimi, gjykatë auditimi apo gjykatë llogarish, qasja e SAI-t në informacionin e administruar nga administrata tatimore nuk kufizohet. Këtë nuk e themi vetëm ne, por e thotë qartë një program si SIGMA-s, me eksperiencë të pasur disa dhjetë-vjeçare në vlerësimin e auditimit të jashtëm publik në shumë vende të Evropës.
Në letrën e saj dërguar KLSH-së më 1 prill 2014, SIGMA, programi i njohur tek ne i BE-së dhe OSBE-së për mbështetje në qeverisje dhe menaxhim, shprehet se “Parime të rëndësishme, të tilla si pavarësia funksionale, operacionale dhe administrative e KLSH-së, një mandat i gjerë, duke përfshirë auditimin e të gjitha shpenzimeve dhe të ardhurave të organizatave të caktuara të sektorit publik, si dhe qasja e pakufizuar në informacionin e këtyre organizatave, duhet të jenë të garantuara… Në përvojën tonë me institucione të tjera supreme të auditimit në përputhje me INTOSAI-n, nuk kemi njohur precedentë të kufizimeve të parimeve të mësipërme”.
Procesi i përgatitjeve për këtë projektligj, përgatitje të nisura që në vitin 2010, ka njohur një monitorim rigoroz dhe kujdes parësor nga ana e Drejtorisë së Përgjithshme të Buxhetit të Komisionit Evropian (DG-Budget) dhe programit SIGMA-s të BE dhe OSBE-së. Vetëm në fund të vitit 2012, me letrën me nr. reference 2012-1354284, datë 16 nëntor 2012, erdhi miratimi nga ana e DG-Budget se projektligji është i gjithi në përputhje të plotë me standardet ndërkombëtare të INTOSAI-t. Në të theksohet se : “Sipas mendimit tonë, versioni që na është dorëzuar më 15 nëntor 2012, marrë në lidhje me dispozitat e aplikueshme të Kushtetutës së Shqipërisë, mund të konsiderohet si në përputhje të plotë me parimet, standardet dhe udhëzimet e INTOSAI-t, duke përfshirë Deklaratat e Limës dhe të Meksikos”.
Sapo erdhi kjo garanci, ne e dërguam projekt-ligjin për shqyrtim në Kuvend. Ndryshimi kryesor i propozuar nga Komisioni i Ekonomisë është që KLSH-së t’i mohohet aksesi në të dhënat e administratës tatimore për dosjet individuale të tatimpaguesve, me justifikimin se qasja e pakufizuar e KLSH-së në të dhënat e organeve tatimore, mund të dëmtojë interesat e tatimpaguesve privatë. Cenimi i së drejtës së KLSH-së për informacion është shkelje e standardeve themelore të INTOSAI-t, i Deklaratës së Limës dhe Deklaratës së Meksikos. Konkretish cënohen nenet 4, 10 dhe 20 të Deklaratës së Limës dhe kërkesat e Parimit 4 “Për një qasje të pakufizuar në informacion”, të Deklaratës së Meksikos për Pavarësinë e Institucioneve Supreme të Auditimit, në të cilën thksohet se: “Institucionet Supreme të Auditimit duhet të kenë një qasje të drejtpërdrejtë dhe të lirë në të gjitha dokumentet dhe informatat e nevojshme, për kryerjen e duhur të përgjegjësive të tyre statutore”. Në bazë të standardeve tona profesionale të INTOSAI-t, por edhe të eksperiencave evropiane të sipërcituara, ne gjykojmë se kufizimi i së drejtës për qasje të pakufizuar në informacion i KLSH-së, në auditimin e administratës tatimore, është një keqkuptim. Ai madje rrezikon të krijojë moszbatueshmëri të vetë ligjit të ri për KLSH-në, që Kuvendi po përgatitet të miratojë. Sipas amendimeve të propozuara të ligjit të KLSH-së dhe të miratuara nga Komisioni për Ekonominë, KLSH-ja ka për të dhënë një opinion vjetor mbi llogaritë e Shtetit (Certifikimin e këtyre Llogarive). Në parim, llogaritë përbëhen nga deklaratat mbi shpenzimet dhe të ardhurat. Nëse KLSH-së nuk do t’i lejohet të auditojë të ardhurat kryesore (ato tatimore), atëherë institucioni nuk do të jetë në gjendje të japë një mendim për llogaritë e Shtetit për çdo vit që do të vijë. Kjo është antikushtetuese, sepse bie në kundërshtim me nenin 164 të Kushtetutës, në Piken 1 të të cilit përcaktohet se “Kontrolli i Lartë i Shtetit i paraqet Kuvendit raport për zbatimin e Buxhetit të Shtetit”. E si mund të paraqitet ky raport i plotë, kur KLSH-së i mohohet auditimi i mënyrës se si mblidhen të ardhurat kryesore të Buxhetit, të ardhurat tatimore?! Mos ndoshta fakti që ka me dhjetëra kompani të mëdha që rezultojnë me humbje dhe nuk kontribuojnë për Shtetin, nuk duhet të përbëjë një shqetësim për KLSH-në?
Ne duhet të auditojmë nëse Ministria e Financave i ka marrë masat e mjaftueshme për të luftuar korrupsionin brenda zyrave të taksave dhe administratës tatimore qendrore. Sikurse e dini fare mirë, nëpunësit tatimorë mund të joshen për të pranuar deklarata tatimore, të cilat janë të pasakta, nëse ata mund të përfitojnë prej këtyre deklaratave. Ministria e Financave është sigurisht e vetëdijshme për këtë rrezik dhe bën analizën e saj të riskut dhe zbaton një politikë të luftës kundër korrupsionit. Ne kemi për detyrë ta auditojmë këtë analizë risku dhe këtë politikë se sa efiçiente është. Për këtë mund të përdorim paketën IntoSAINT të Gjykatës së Auditimit të Holandës, e cila përdoret gjerësisht nga SAI-t evropiane dhe më tej në botë, për të analizuar se ku janë dobësitë (rreziqet për korrupsion) edhe në sistemin e mbledhjes së taksave. Me të, mund të kontribuojmë realisht në luftën kundër mashtrimit financiar dhe korrupsionit në administratën tatime, por këtë nuk do të mund ta bëjmë, nëse institucioni i KLSH-së do të ketë kompetenca të auditojë të ardhurat nga taksat.
Ky mohim i së drejtës së institucionit për të analizuar mënyrën e mbledhjes së të ardhurave kryesore buxhetore, do të ndodhë, në kohën kur Direktiva Nr. 85 e Bashkimit Evropian e vitit 2011 “Mbi kërkesat për kufizimet buxhetore të Shteteve Anëtare”, në kapitullin e katërt, në nenin 6 të saj, përmend cilësinë dhe formatin e të dhënave numerike mbi rregullat fiskale (niveli i deficitit dhe i buxhetit të vendeve anëtare) dhe përcakton : “Pa paragjykim për pavarësinë e parashikuar nga nenet 290-291 dhe 317-319 të Traktatit mbi Funksionimin e BE-së, në lidhje me aparatin ligjor mbikëqyrës të Bashkimit Evropian, raportimi numerik i rregullsisë fiskale të vendeve specifike duhet të ketë specifikime në elementet e mëposhtëm:

• Përcaktimin e qëllimit dhe qëllimin e rregullave;
• Monitorimin efektiv dhe në kohë të përputhshmërisë me ligjet, të bazuar në një analizë të pavarur dhe të besueshme të kryer nga njësi të pavarura auditimi dhe njësi që gëzojnë pavarësi funksionale ndaj autoriteteve fiskale të Shteteve Anëtare;
• Informacionin mbi konsekuencat, në rastet e mospërputhshmërisë”.
  Kështu, vetë Bashkimi Evropian dhe Komisioni Evropian u kërkojnë vendeve anëtare që të dhënat për deficitin, të ardhurat fiskale dhe shpenzimet qeveritare të kenë gjithashtu të bashkangjitur dhe rezultatet e auditimeve nga monitorues të jashtëm. Sipas specifikimeve të Direktives, këto institucione janë njësitë supreme të auditimit, që gëzojnë mundësi funksionimi të pavarur nga Administrata Shtetërore.
  Ne si KLSH, në asnjë rast nuk do të donim të auditonim kompanitë apo personat privatë. Kjo shkon kundër standardeve tona profesionale, kundër etikës sonë dhe nuk do ta bëjmë kurrë! Sigurisht, në qoftë se ka dyshime të evazionit dhe korrupsionit me taksa, KLSH duhet të jetë në gjendje t’i auditojë këto raste dhe pastaj të dorëzojë dosjet me gjetjet e tij në Prokurori. Por këto janë kryesisht raste të jashtëzakonshme.
  Roli i KLSH-së nuk është shqyrtimi i sjelljes fiskale të firmave apo personave private dhe ne nuk do ta bëjmë atë. Por, si institucioni publik më i lartë auditues në vend, KLSH-ja gëzon me Kushtetutë të drejtën për të audituar mënyrën se si arkëtohen të ardhurat publike. Cënimi me ligj i të drejtës së pakufizuar të KLSH për informacion, do të përbënte një regres dhe jo hap përpara.
  Po mbi bazën e amendimeve të propozuara, KLSH-ja fiton të drejtën për të audituar zbatimin e fondeve të BE-së. Për Gjykatën Evropiane të Audituesve, kjo do të ishte një situate e shkëlqyer, sepse ata pastaj mund të përdorin gjetjet e KLSH-së. Sigurisht, kjo mund të ndodhë, vetëm nëse KLSH ka të njëjtat kompetenca sikurse gëzon Gjykata Evropiane e Audituesve, sipas nenit 287 të Traktatit mbi Funksionimin e Bashkimit Evropian. Nëse KLSH mund të punojë së bashku me Gjykatën Evropiane të Audituesve, atëherë KLSH-ja do të jetë në gjendje të mbrojë interesat shqiptare, në rast se institucioni provon se parregullsitë nuk ishin të qëllimshme dhe një korrigjim financiar nga ana e Gjykatës Europiane të Audituesve (ulje apo anulim i fondeve për Shqipërinë), për pasojë mund të reduktohet. Pra, është në interes të Shtetit tonë, Kuvendit dhe Qeverisë shqiptare që KLSH-ja të mund të punojë së bashku me Gjykatën Evropiane të Audituesve në të njëjtën bazë dhe të gëzojë të njëjtën qasje në informacion. Por me propozimet në Komisionin e Ekonomisë, kjo qasje mohohet. Cenimi në të drejtën tonë për qasje të pakufizuar në informacion, është aq i rëndë, sa nëse ai do të ruhej deri në variantin përfundimtar, do të ishte më mirë të mbanim ende në fuqi ligjin e vjetër të vitit 1997, i cili të paktën të drejtën për akses në informacion të KLSH-së nuk e kufizon. Dua ta theksoj se ai është në kundërshtim me të gjitha ligjet organike të institucioneve të auditimit të jashtëm publik të Evropës. Mjafton të marrim si shembull ligjin organik të Gjykatës së Auditimit të Holandës, që ka referim të plotë për qasjen e pakufizuar të kësaj gjykate në informacionin e administratës tatimore, apo edhe ligjin organik të Zyrës Shtetërore të Auditimit të Kroacisë, vend i pranuar në BE në vitin 2013, i cili ka një paragraf të plotë për të drejtën e kësaj Zyre të shqyrtojë dosjet individuale tatimore, për kryerjen e vlerësimit tatimor. Për të gjetur një shembull të ngjashëm të mohimit e së drejtës për auditim në tatime, duhet të shkojmë larg, në shtetin e Zimbabves, në legjislacionin e të cilit nuk lejohet që të auditohen dokumente të tilla, që janë subjekt i vendimmarrjes së Komisionerit të Tatimeve të çdo shume dhe çdo takse sipas Ligjit mbi Taksën e të Ardhurave [Kapitulli 23:06 i Ligjit mbi Auditimin Publik].
  Jam i sigurt për qëndrimin konstruktiv të deputeteve të Komisioneve të Ekonomisë, Ligjeve dhe Integrimit, ku projektligji është paraqitur dhe po diskutohet. Shpreh bindjen se projektligji i ri do të miratohet nga Kuvendi, i mbështetur plotësisht në Kushtetutën e vendit, në standardet ndërkombëtare të auditimit të INTOSAI-t dhe në praktikat më të mira evropiane, në mënyrë që zbatimi i Nenit 90, shumë të rëndësishëm të MSA-së, të jetë një histori suksesi dhe jo dështimi, në përpjekjet tona për progres dhe integrim.

Botuar në gazetën “Ekonomia” dhe në gazetën “Koha jonë”, më 18 mars 2014
Kontrolli i Lartë Shtetit, në vijim të perpjekjeve për të përputhur veprimtarinë e tij me standardet ndërkombëtare të auditimit të INTOSAI dhe me legjislacionin bashkëkohor të institucioneve homologe të zhvilluara, në zbatim dhe të kërkesave dhe rekomandimeve të Progres-Raporteve të fundit të Komisionit Europian, ka përgatitur amendimet e ligjit të tij organik nr. 8270, datë 23.12.1997 “Për Kontrollin e Lartë të Shtetit”, i ndryshuar, me ndihmen teknike të Drejtorisë së Pergjithshme të Buxhetit të Komisionit Europian (DG-Budget) dhe të projektit SIGMA të BE dhe OSBE-së.
Amendimet u shqyrtuan me hollesi jo vetëm nga institucionet respektive shtetërore dhe ato ndërkombëtare, por edhe nga shoqëria civile e vendit dhe nga grupet e ndryshme të interesit, duke përfshirë edhe qarqet akademike të fushës juridike dhe ekonomike.
Në letrën e tij drejtuar KLSH në 18 tetor 2012, Drejtori i Përgjithshëm i DG-Budget, Z. Herve Jouanjean (Zhuanzhan), pasi siguron mbështetjen maksimale teknike të Komisionit Europian për amendimet e ligjit të KLSH-së, shprehet se amendimet “e sjellin institucionin e KLSH tërësisht në linjë me standardet e INTOSAI”.
Z. Robert Gielisse, Drejtor Njësie në DG-Budget, i cili erdhi personalisht dy herë për ligjin e ri të KLSH dhe u takua nëdhjetor 2013 dhe me Kryetarin e Parlamentit, z. Ilir Meta, gjatë konsultimeve me palët e interesit në nëntor 2012, theksoi se “Projekt ligji i ri jep një strukturë të qartë dhe terminologji të standardeve ndërkombëtare. Ai ka referenca të qarta për Auditimet e Performancës dhe përkufizim më të fortë të rolit dhe të drejtave të KLSH”. Sipas z.Gielisse, “Përputhja me standardet ndërkombëtare të INTOSAI prezanton një etapë të rëndësishme të vendit drej BE. Certifikimi i audituesit është dëshmi e kompetencës mbi standardet e auditimit dhe lejon komunikim të standartizuar profesional. Amendimet e ligjit të KLSH-së janë një përparim i madh: ato e sjellin Auditimin e Jashtëm publik në Shqipëri në një linjë me standardet ndërkombëtare”.
Domosdoshmëria e kryerjes së ndryshimeve dhe përmirësimeve ligjore në ligjin organik të KLSH-së, ka ardhur si rezultat i një sërë faktorësh të brendshëm dhe të jashtëm, ndër tëcilët më kryesorët janë:
1.Kërkesat dhe angazhimet e Shqipërisë, të përcaktuara në Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit.
Sipas Nenit 90 të MSA-s, “Bashkëpunimi mes palëve do të përqendrohet në fushat prioritare, që lidhen me acquis të Komunitetit në fushat e kontrollit financiar të brendshëm publik dhe auditimit të jashtëm. Palët bashkëpunojnë në mënyrë të veçantë për të zhvilluar një sistem efikas të Kontrollit Financiar të Brendshëm Publik dhe sisteme të auditimit të jashtëm në Shqipëri, në përputhje me standardet dhe metodologjitë e pranuara botërisht si edhe me praktikat më të mira të BE-së.”
Bazuar në këto përcaktime të MSA-së, Progres-Raportet e viteve 2011, 2012 dhe 2013 të Komisionit Europian për Shqipërinë, kanë theksuar vazhdimisht kërkesat për kryerjen e llojeve të reja të auditimit (auditimi i performancës dhe certifikimi), për forcimin e kapaciteteve dhe performancës së KLSH-së, për ndjekjen sistematike parlamentare të raporteve të KLSH-së, mbrojtjen e interesave financiare të BE-së dhe miratimin e projektligjit të ri për Kontrollin e Lartë të Shtetit.
Më konkretisht, në Progres-Raportin e vitit 2011 për Shqipërinë, Komisioni Europian shprehet:
“Progres i limituar është bërë në llojet e reja të auditimit, të tilla si certifikimi dhe auditimi i performancës. Amendimet në Ligjin për Institucionin Suprem Shtetëror të Auditimit (SAI) për ta sjellë atë plotësisht në linjë me standartet INTOSAI janë duke u përgatitur. SAI po largohet gradualisht nga puna audituese e llojit të inspektimit në auditimet financiare… Amendimet në Ligjin e SAI-it duhet të adoptohen, në mënyrë që kuadri ligjor të sillet plotësisht në linjë me standardet e INTOSAI. Ka akoma pak progres në fushat që lidhen me mbrojtjen e interesave financiare të BE-së.”
Në Progres-Raportin e vitit 2012 për Shqipërinë, Komisioni Europian shprehet:
“… Nevojiten përpjekje të konsiderueshme për të forcuar kapacitetet dhe performancën e KLSH-së…. Pas disa vitesh në pezullim, janë përgatitur dhe dërguar për miratim ndryshimet e ligjit të SAI-t, për ta sjellë në përputhje të plotë me standardet e Organizatës Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit (INTOSAI). KLSH kryen të gjitha llojet kryesore të auditimeve, por auditimet e llojit të inspektimit të rregullshmërisë/përputhshmërisë përbëjnë ende shumicën dërrmuese të auditimeve të tij (afërsisht 90% në 2011-ën). …. Duhet të përmirësohet efikasiteti i ndjekjes parlamentare, bazuar në raportet e auditimit të KLSH”.
Ndërsa në Progres Raportin e vitit 2013 për Shqipërinë, Komisioni Europian shprehet:
“Ndryshimet në Ligjin e KLSH janë në pritje dhe nevojitet përfshirja e një performance të qëndrueshme auditimi…Janë ndërmarrë ndryshime organizative dhe procedura te reja për të rritur eficiencën e Kontrollit të Lartë i Shtetit … Megjithatë, ndryshimet në ligjin për KLSH janë duke u shqyrtuar në Parlament që në vitin 2012 dhe mbetet të miratohen me shumicë 3/5. Aktualisht, nuk ka ndjekje sistematike parlamentare të raporteve të KLSH”.
Ndër standardet ndërkombëtare të INTOSAI, dy prej tyre konsiderohen si më kryesoret, ISSAI 1, “Deklarata e Limës”, e quajtur ndryshe Kushtetuta e komunitetit të institucioneve supreme të auditimit (SAI-t) dhe ISSAI 10, “Deklarata e Meksikës për pavarësinëe SAI-ve”.
Projektligji i ri për KLSH-n mbështetet plotesisht në këto standarde auditimi, si dhe në standardet e tjera ndërkombëtare, si ato të IFAC dhe në Rezolutat e Kongreseve të INTOSAI-t dhe EUROSAI-t.
Në këtë këndvështrim, miratimi i një ligji të ri për KLSH-në është i domosdoshëm, në funksion të qasjes së plotë me standardet ndërkombëtare të auditimit, qasje e cila ka ndodhur në shumicën e legjislacioneve të institucioneve homologe të auditimit, nivelin e të cilave KLSH synon të arrijë.
2.Përshtatja e legjislacionit të KLSH-së, si institucion i auditimit të jashtëm, me ndryshimet e bëra në legjislacionin për auditimin e brendshëm në sektorin publik.
Ligji nr. 9720, datë 23.04.2007 “Për auditimin e brendshëm në sektorin publik” në përmbajtjen e tij si dhe në terminologjinë juridike të, mbetet një ligj bashkohor në krahasim me ligjin organik ekzistues të KLSH-së.
Miratimi i një ligji të ri për KLSH-në, në vazhdim të punës së bërë për miratimin e ligjit për auditimin e brendshëm në sektorin publik si dhe asimilimit në ligj të standardeve ndërkombëtare të auditimit, plotëson në tërësi kuadrin e nevojshëm ligjor në Shqipëri, përsa i përket auditimit të brendshëm dhe të jashtëm në sektorin publik.
3.Zëvendësimi i terminologjisë së vjetër juridike të ligjit ekzistues me terminologjinë bashkohore në fushën e auditimit.
Ligji organik i KLSH-së nr. 8270, datë 23.12.1997, vazhdon të mishërojë terminologji juridike dhe financiare të një periudhe ku ky institucion konsiderohej si një institucion i kontroll-revizionit të pasqyrave financiare. Kjo terminologji aktualisht nuk përdoret më në legjislacionet e huaja të institucioneve homologe, madje as edhe në legjislacionin tonë mbi auditimin e brendshëm në sektorin publik.
Kështu për shembull termi “kontroll” i përdorur në ligjin organik aktual të KLSH-së nuk i përshtatet kërkesave që standardet ndërkombëtare të auditimit imponojnë për zbatim nga ana e institucioneve supreme të auditimit dhe nuk përputhet tërësisht me konceptin dhe përmbajtjen e termit “auditim”, të përdorur gjerësisht në fushën e auditimit.
Risitë e projekt-ligjit
1.Zgjerimi i objektit të veprimtarisë audituese.
Në projektligjin e ri “Për Kontrollin e Lartë të Shtetit”, janë përcaktuar dhe përkufizuar krahas auditimit të përputhshmërisë dhe rregullshmërisë financiare edhe kryerja e auditimit të performancës, auditimit të IT-së dhe certifikimi i llogarive financiare.
Përcaktimi në ligj i të gjitha llojeve të auditimit është i domosdoshëm dhe e vendos KLSH në një nivel zhvillimi dhe performance me institucionet supreme moderne të auditimit publik.
Sipas Dr. Josef Moser, Sekretar i Përgjithshëm i INTOSAI-t dhe President i Gjykatës së Auditimit të Austrisë, në fjalën e tij në Simpoziumin e 22-të të OKB/INTOSAI-t, mbajtur në mars 2013 në Vjenë, “Auditimi dhe këshillimi janë dy fytyrat e të njëjtës monedhë. Nga njëra anë, problemet dhe mundësitë për përmirësim janë analizuar dhe identifikuar gjatë retrospektivës, pra auditimeve të bazuara në fakte dhe nga ana tjetër, ato plotësohen me qasjen e këshillimit largpamës, me rekomandime për të përmirësuar dhe rritur ekonominë, si dhe efikasitetin e qeverisjes publike”. Ligji i ri për KLSH jep pikërisht këtë mandat të zgjeruar auditimi, duke futur konceptin dhe veprimin e auditimit të performancës.
Në projektligjin e ri të KLSH-së, një risi është edhe auditimi që KLSH, në mbrojtje të interesave financiare të BE-së dhe zbatim të MSA-së, duhet të zhvillojë ndaj përdoruesve të fondeve të ofruara nga Bashkimi Europian, ose nga organizata të tjera ndërkombëtare.
Bashkimi Evropian, për Programin e Fondeve Strukturore të periudhës 2014-2020, ka vendosur rregulla dhe kërkesa të forta të kontrollit financiar. Ato bazohen në direktivat e Komisionit Europian për sistemet e kontrollit efektiv dhe auditimit të fondeve të BE-së, si një nga çështjet kyçe në kuadër të të gjithë arkitekturës së zbatimit të politikës së kohezionit të BE-së. Administratat në nivel kombëtar, rajonal dhe lokal kanë më shumë përgjegjësi për të ndërtuar një sistem efektiv kontrolli dhe për të siguruar shpenzimimin siç duhet të parave publike. Politika e kohezionit e zbatuar vitet e fundit nga BE, u kërkon organizmave kombëtare të vendeve përfituese të fondeve të BE, nje rol më të madh në monitorimin dhe kontrollin financiar të projekteve që përgatiten me ndihmën e fondeve strukturore të Bashkimit Europian.
Zgjerimi i mandatit auditues të KLSH nëpërmjet përfshirjes në ligjin e ri të së drejtës për të audituar fondet e BE përkon me praktikat e mira për menaxhimin financiar, kontrollin financiar dhe procedurat e auditimit të fondeve strukturore në shtetet e ndryshme anëtare të BE-së. Ai përfshin menaxhimin e buxhetit të fondit, raportimin, si dhe kërkesat e kontrollit financiar dhe të auditimit.
2.Auditimi dhe certifikimi i pasqyrave financiare vjetore për njësitë e qeverisjes së përgjithshme dhe dhënia e opinionit për to.
Auditimi dhe certifikimi i pasqyrave financiare vjetore për njësitë e qeverisjes si dhe dhënia e opinionit të KLSH-së në lidhje me to, ka qenë ndër të tjera edhe kërkesë e vetë Ministrisë së Financave për institucionin e KLSH-së, e cila pasqyrohet në kërkesat e neneve 62 dhe 63 të Ligjit Organik të Buxhetit.
Në projektligjin e ri për KLSH-në, auditimi financiar (certifikimi i llogarive) trajtohet respektivisht në nenet 9 e 10 të këtij projektligji.
Në nenin 9 të projektligjit parashikohet kompetenca e KLSH-së për auditimin e llogarive vjetore të institucioneve, e më konkretisht:
“Kontrolli i Lartë i Shtetit, në përputhje me funksionin e tij, ka kompetencë të auditojë zbatimin e buxhetit nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme, si dhe nga personat e tjerë juridik, duke përfshirë llogaritë vjetore; … Kontrolli i Lartë i Shtetit, çdo vit, jep opinion për raportin e konsoliduar vjetor të zbatimit të buxhetit, i cili përfshin edhe vlerësimin e bërë bazuar në nenin 15 paragrafi 1 i këtij ligji.”
Terminologjia e përdorur në këtë nen është përshtatur me atë të përdorur në ligjin organik të buxhetit dhe paragrafi i fundit i këtij neni është shtuar me sugjerimin e SIGMA-s, në mënyrë që të harmonizohet me ligjin organik të buxhetit (neni 62-63) dhe për t’iu referuar në mënyrë specifike këtij dokumenti kur përcaktohet se çfarë auditimi vjetor është i detyrueshëm për KLSH-në.
Referuar nenit 62 të ligjit organik të buxhetit të shtetit, përcaktohet se:
“Një kopje e raportit vjetor të konsoliduar të zbatimit të buxhetit të shtetit, të cilin Ministri i Financave e paraqet brenda muajit Maj në Këshillin e Ministrave i dërgohet edhe Kontrollit të Lartë të Shtetit, i cili auditon llogaritë vjetore të buxhetit.”
Gjithashtu në nenin 10 të projektligjit të ri për KLSH-në, përcaktohet qëllimi i kryerjes së këtij lloj auditimi, sipas të cilit:
“Në auditimet financiare, Kontrolli i Lartë i Shtetit duhet të përcaktojë nëse rezultatet dhe gjendja financiare e raportuar e subjektit që auditohet, si dhe përdorimi i burimeve janë paraqitur saktë dhe në përputhje me rregullat e raportimit financiar.”
Vendosja e këtyre përcaktimeve në projektligjin e ri të KLSH, garanton kryerjen e auditimeve financiare, pra dhënien e opinionit mbi pasqyrat financiare të njësive të qeverisjes së përgjithshme.
Në Standardin Ndërkombëtar të Auditimit, ISA 200 (IFAC Standard) “Objektivi dhe parimet e përgjithshme që drejtojnë auditimin e pasqyrave financiare“ , paragrafi i tretë përcaktohet se: “Qëllimi i një auditimi është rritja e shkallës së besimit për përdoruesit e caktuar të pasqyrave financiare”.
Besueshmëria e pasqyrave financiare të përgatitura nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme do të rritet, nëse opinionet e auditimit janë paraqitur në mënyrë të saktë dhe në referencë e përputhje të plotë me kërkesat e standardeve ndërkombëtarisht të pranuara.
Deklarata e Limës përcakton se “Koncepti dhe realizimi i auditimit është i qënësishëm në administrimin publik financiar, pasi menaxhimi i fondeve publike nënkupton besim”. Në këtë aspekt përfshirja në projektligj e të drejtës së KLSH-së për kryerjen e auditimit financiar (certifikimit) është një hap më tej në rolin e tij në mbrojtjen e Financave Publike, objektiv i cili përmbahet në Planit Strategjik të KLSH-së, 2013-2017 (Nën-objektivi 2.2).
KLSH ka aplikuar dhe ka fituar një projekt binjakëzimi nga fondet IPA 2013. Në këtë aspekt, është parashikuar një kuadër i plotë skemash operacionale, të cilat synojnë zhvillimin e metodologjive apo të kuadrit rregullator (manual, rregullore udhëzime etj) për implementimin e amendimeve ligjore përsa i përket kryerjes së auditimit financiar (certifikimit të llogarive vjetore).
3.Përmirësimi i marrëdhënies me subjektet e audituara
Projektligji i ri fuqizon të drejtën e KLSH-së për sigurimin prej subjekteve të audituara të të gjithë informacionit dhe dokumentacionit, shkresor ose elektronik, që KLSH e konsideron të nevojshëm për realizimin e detyrave të tij audituese.
Në projektligj parashikohet që këto subjekte, jo vetëm që duhet t’i sigurojnë KLSH-së të gjithë informacionin dhe dokumentacionin e kërkuar brenda një afati dhe në mënyrën e kërkuar nga KLSH (qoftë dhe kur ai përbën sekret shtetëror apo konsiderohet si konfidencial), por këto subjekte duhet që brenda një afati të caktuar kohor, të raportojnë edhe në lidhje me marrjen e masave dhe ecurinë e zbatimit të rekomandimeve të bëra nga KLSH pas përfundimit të auditimit.
Neni 25 i projektligjit të ri synon të ezaurojë të gjithë problematikën e deritanishme në lidhje me mosdhënien e informacionit apo dokumentacionit nga subjektet e audituara apo pengimin e kryerjes së detyrës së tij audituese nëpërmjet mosdhënies së këtyre dokumentacioneve.
Sipas komenteve të SIGMA-s, “Mundësia për të shfrytëzuar të gjithë bartësit e informacioneve dhe autoritetin që i është dhënë KLSH-së për të vendosur vetë për atë çka i nevojitet, është një përmirësim i rëndësishëm krahasuar me ligjin e aktual, ku jepet një përshkrim i ngushtë i asaj çka KLSH mund të kërkojë.”
Për këtë shprehet qartë Parimi i 4-t i Deklaratës së Meksikos, në të cilin theksohet se: “SAI duhet të ketë kompetenca të mjaftueshme për të marrë në kohë dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë, të gjitha dokumentet e nevojshme dhe informacionet për ushtrimin e përgjegjësive të tij ligjor”.
Gjithashtu në projektligjin e ri, konstatohet qartazi një qasje akoma dhe më miqësore kundrejt subjekteve të audituara, si në lidhje me të drejtën e këtyre subjekteve për t’u njohur që në fillim si me programin dhe planin e auditimit, ashtu dhe me të drejtën e tyre për t’u informuar dhe dhënë shpjegime e observacione në lidhje me gjetjet e pasqyruara në procesverbalet dhe projekt-raportet e auditimit, të cilat bazuar në projektligjin e ri janë të detyrueshme të evidentohen në raportin përfundimtar.
4.Transparenca e rritur e veprimtarisë së KLSH-së ndaj publikut
Në projektligjin e ri për KLSH-në është parashikuar një dispozitë e veçantë në lidhje me informimin e publikut (neni 32), sipas të cilës KLSH siguron natyrën publike të veprimtarisë së tij nëprmjet publikimit të raporteve të paraqitura në Kuvend, publikimit të raporteve të auditimit në mënyrë elektronike, zhvillimit të konferencave për shtyp dhe metodave të tjera të informimit në media, sigurisht në respekt të dispozitave përkatëse ligjore në lidhje me sekretin shtetëror, tregtar apo atë konfidencial.
Ligji i ri i KLSH siguron transparencë të plotë të institucionit me publikun, në bazë të objektivave të Drejtimit të Katërt strategjik të EUROSAI-t për vitet 2011-2017, i cili është “Qeverisja dhe Komunikimi”. Në Deklaratën e Pekinit të tetorit 2013, në Kongresin e 21-të të INTOSAI, theksohet se: “SAI-t ndihmojnë në ndërtimin e komunikimit dhe besimit midis sektorit publik dhe qytetarëve, duke promovuar qeverisje të hapur dhe bëjnë të mundur që qytetarët të marrin pjesë në mënyrë aktive në proceset e vendimmarrjes publike”.
5.Certifikimi i audituesve të KLSH-së
Projektligji realizon përcaktimin e qartë dhe të plotë të statusit të nëpunësve të Kontrollit të Lartë të Shtetit, duke parashikuar një sërë dispozitash, në të cilat evidentohen të drejtat, detyrimet dhe kushtet që duhet të plotësojnë punonjësit e KLSH, sidomos ata me detyrë “auditues”. Sipas personalitetit të financave publike europiane, z. Robert Gielisse, “Certifikimi i audituesit është dëshmi e kompetencës mbi standardet e auditimit dhe lejon komunikim të standardizuar profesional”
Në dispozitat e fundit të këtij projektligji, është parashikuar procedura ligjore për marrjen e statusit si “auditues (i jashtëm) publik i certifikuar”, status ky i cili do të siguronte një qëndrueshmëri dhe siguri të stafit të KLSH në ushtrimin e detyrës dhe kompetencave të tyre ligjore.
6.Pavarësia financiare e KLSH-së
Autonomia financiare, është një element kyç dhe i domosdoshëm i institucioneve supreme të auditimit publik (SAI-ve). Ajo i garanton SAI-t pavarësinë dhe funksionimin normal ligjor, duke i dhënë mundësinë të realizojë detyrat e tij kushtetuese dhe ligjore, bazuar në Deklaratën e Limës, (Neni 7), si dhe në Deklaratën e Meksikos të vitit 2007, që i përkushtohej tërësisht pavarësisë së SAI-ve. Sigurimi i pavarësisë financiare dhe vepruese është ndër objektivat kryesore të përmbajtura në drejtimin e Parë Strategjik të Strategjisë së EUROSAI-t, 2011-2016 për Ndërtimin e Kapaciteteve, si dhe në Drejtimin e Katërt të Strategjisë së INTOSAI-t, 2011-2016, për një SAI të fortë dhe model.
Neni 5 i projektligjit të ri për KLSH-n e forcon pavarësinë financiare të institucionit. Sipas tij:
“Mjetet financiare të Kontrollit të Lartë të Shtetit përballohen nga buxheti i shtetit, ku Kontrolli i Lartë i Shtetit ka një kapitulltë veçantë.
Kontrolli i Lartë i Shtetit propozon çdo vit projekt-buxhetin e tij në Komisionin për Ekonominë dhe Financat, i cili e paraqet për miratim në Kuvend.
Kontrolli i Lartë i Shtetit zbaton në mënyrë të pavarur buxhetin e tij, të aprovuar nga Kuvendi.
Kontrolli i Lartë i Shtetit përgatit çdo vit llogaritë e tij financiare në përputhje me legjislacionin mbi buxhetin.
Llogaritë auditohen nëpërmjet një komisioni të posaçëm dhe të pavarur të caktuar nga Kuvendi dhe që raporton tek ky i fundit.”
Çështje për diskutim
Në projektligjin e ri për KLSH-në, i cili në tërësinë e tij përmban një sërë ndryshimesh dhe përmirësimesh të rëndësishme, nuk janë përfshirë dhe nuk janë trajtuar një sërë çështjesh të tjera po aq të rëndësishme, të cilat meritojnë vëmendjen e Kuvendit, për të cilat kërkohet paraprakisht trajtimi i tyre nga ana e Komisionit të Ekonomisë dhe Financave.
Në këtë kuptim, mund të themi që ky projektligj paraqet edhe disa “mangësi”, në raport dhe me atë çka parashikojnë legjislacionet e shumë prej institucioneve të huaja homologe.
Më konkretisht, si mangësi të këtij projektligji përmendim mospërfshirjen e:
•Rritjes së nivelit të zbatueshmërisë së rekomandimeve të KLSH-së;
•Trajtimit të së drejtës që KLSH ka në drejtim të auditimit të koncesioneve. Aktualisht KLSH-ja e kryen auditimin e koncesioneve, por nuk auditon zhvillimin e tyre të metejshem, me aq rëndesi për fatet e ekonomisë kombetare;
•Trajtimit të së drejtës që KLSH ka në administrimin e të ardhurave dytësore që si institucion mund të krijojë nga bashkëpunimi dhe angazhimi në auditime të ndryshme ndërkombëtare, nga botimet e ndryshme, etj.
Përmirësimin e trajtimit financiar të punonjësve të KLSH-së si garanci e pavarësisë së tyre audituese.

datë 17.03.2014
Të pranishëm: Erion Braçe, Ridvan Bode, Anastas Angjeli, Andrea Marto, Arben Çuko, Majlinda Bufi, Ervin Koçi, Evis Kushi, Dashamir Shehi, Florion Mima, Blerina Gjylameti, Sherefedin Shehu, Ilir Xhakolli, Igli Cara, Paulin Sterkaj, Pjerin Ndreu dhe Liljana Elmazi.
Qysh në fillim të prezantimit të këtij projektligji të përgatitur nga KLSH-ja, më lejoni, të nderuar deputetë, të shpreh falënderimin për dashamirësinë dhe mirësinë që keni treguar ndaj këtij ligji, i cili më së fundi futet në agjendën e Kuvendit. KLSH-ja, në vijim të përpjekjeve për të përputhur veprimtarinë e vet me standardet ndërkombëtare të auditimit INTOSAI dhe me legjislacionin bashkëkohor të 3 institucioneve homologe dhe të zhvilluara, si dhe në zbatim të kërkesave e rekomandimeve të progres-raporteve të fundit të Komisionit Europian ka përgatitur amendimet e ligjit të tij organik nr. 8270, datë 23.12.1997, i ndryshuar, me ndihmën teknike të Drejtorisë së Përgjithshme të DG Budget të buxhetit të Komisionit Europian dhe të projektit SIGMA të BE-së dhe të OSBE-së. Nga ana tjetër, brenda vendit, ky proces është konsultuar me institucione të ndryshme shtetërore, më përfaqësues të shoqërisë civile. Në rrugë informale është diskutuar dhe me deputetë të Komisionit të Ekonomisë, me grupe të ndryshme interesi, duke përfshirë në veçanti qarqet akademike të fushës juridike dhe ekonomike.
Përfitoj nga ky rast që nga ky Komision i nderuar të falënderoj të gjithë ata përfaqësues, vendas dhe të huaj, që kanë kontribuar në përgatitjen e këtij projektligji. Do të lejoni që në fillim të fjalës sime të citoj një vlerësim nga drejtori i Përgjithshëm i DG Budget, me 18 tetor 2012. Pasi siguron për mbështetjen maksimale teknike të Komisionit Europian për amendimet e ligjit të KLSH-së, shprehet se: “Amendimet e sjellin institucionin e KLSH-së tërësisht në linjë me standardet INTOSAI”. Kujtoj këtu se këto amendime janë sjellë në Kuvendin e Republikës së Shqipërisë me 29 nëntor 2012 dhe janë risjellë në legjislaturën e re. Zoti Robert Gielisse, drejtor njësie në DG Budget, i cili ka ardhur personalisht dy herë për ligjin e ri të KLSH-së, në tetor të vitit 2012, ku mori pjesë në tryezat e punës të organizuara me këtë rast, si dhe në dhjetor të vitit 2013, kur u takua me Kryetarin e Parlamentit, zotin Ilir Meta, gjatë konsultimeve me palët e interesit në nëntor të vitit 2013 ka cilësuar se: “Projektligji i ri jep një strukturë të qartë dhe terminologji të standardeve ndërkombëtare. Ai ka referenca të qarta për auditimet e performancës dhe përkufizim më të fortë të rolit dhe të të drejtave të KLSH-së”.
Amendimet e ligjit të KLSH-së janë një përparim i madh. Ato e sjellin auditimin e jashtëm publik në Shqipëri në një linjë me standardet ndërkombëtare. Domosdoshmëria e kryerjes së ndryshimeve në ligjin organik të mëparshëm të KLSH-së ka ardhur si rezultat i një sërë faktorësh të brendshëm dhe të jashtëm, ku më kryesorët, më lejoni të citoj, kërkesat dhe angazhimet e Shqipërisë të përcaktuara në MSA. Sipas nenit 90 të MSA-së, bashkëpunimi mes palëve do të përqendrohet në fushat prioritare që lidhen me të drejtën e komunitetit, në fushën financiare, në fushat e kontrollit financiar të brendshëm publik e të auditimit të jashtëm. Palët bashkëpunojnë në mënyrë të veçantë për të zhvilluar një sistem efikas të kontrollit financiar të brendshëm publik dhe sistemet e auditimit të jashtëm në Shqipëri në përputhje me standardet dhe metodologjitë e pranuara botërisht, si dhe me praktikat më të mira të BE-së. Bazuar në këto përcaktime të MSA-së dhe në këto kërkesa të saj, progres-raportet e viteve 2010, 2011, 2012 dhe 2013 të Komisionit Europian për Shqipërinë kanë theksuar vazhdimisht kërkesat për kryerjen e llojeve të reja të auditimit, auditim performance dhe certifikimi, për forcimin e kapaciteteve të performancës së KLSH-së, për ndjekjen sistematike parlamentare të raporteve të KLSHsë, për mbrojtjen e interesave financiare të BE-së dhe së fundi miratimin e projektligjit të ri “Për Kontrollin e Lartë të Shtetit”. Më konkretisht, po citoj pjesë të shkëputura në progres-raportin e vitit 2011 për Shqipërinë. Komisioni Europian shprehet se: “Progres i limituar është bërë në llojet e reja të auditimit, të tilla si certifikimi dhe auditimi i performancës”. Amendimet në ligjin për institucionin suprem shtetëror të auditimit SAI, për ta sjellë atë plotësisht në linjë me standardet e tij INTOSAI, janë duke u përgatitur. Amendimet duhet të adoptohen në mënyrë që kuadri ligjor të sillet plotësisht në linjë me standardet INTOSAI. Ka akoma pak progres në fushat që lidhen me mbrojtjen e interesave financiare të BE-së. Në progres-raportin e vitit 2012 për Shqipërinë, Komisioni Europian, ndër të tjera, shprehet: “Pas vitesh nevojiten përpjekje të konsiderueshme për të forcuar kapacitetet e performancës së KLSH-së”. Pas disa vitesh në pezullim janë përgatitur dhe janë dërguar për miratim ndryshimet e ligjit të SAI-t për ta sjellë në përputhje të plotë me standardet e INTOSAI-t. Në progres-raportin e vitit 2013 për Shqipërinë, Komisioni Europian shprehet: “Ndryshimet në ligjin e KLSH-së janë në pritje dhe nevojitet përfshirja e një performance të qëndrueshme auditimi”. Janë ndërmarrë ndryshime organizative dhe procedura të reja për të rritur eficencën e KLSHsë. Megjithatë, ndryshimet në ligjin për KLSH-së janë duke u shqyrtuar në parlament që në vitin 2012 dhe mbetet të miratohen me një shumicë prej 3/5. Aktualisht, nuk ka ndjekje sistematike parlamentare të raporteve të KLSH-së.
Në standardet ndërkombëtare INTOSAI, dy prej tyre konsiderohen si më kryesoret: ISSAI 1, Deklarata e Limës, e quajtur ndryshe Kushtetuta e Komuniteteve Supreme të Auditimit dhe ISSAI 10, Deklarata e Meksikës, e cila flet për pavarësinë e SAI-ve. Projektligji i ri mbështetet plotësisht në këto standarde si dhe në standarde të tjera ndërkombëtare si ato të IFAC-ut dhe në rezolutat e kongreseve të INTOSAI-t dhe EUROSAI-it. Në këtë këndvështrim, miratimi i një ligji të ri për KLSH-në është i domosdoshëm në funksion të përqasjes së plotë me standardet ndërkombëtare të auditimit, gjë që ka ndodhur me shumicën e legjislacioneve të institucioneve homologe të auditimit.
Së dyti, përshtatja e legjislacionit të KLSH-së si institucion i auditimit të jashtëm me ndryshimet e bëra në legjislacionin për auditimin e brendshëm në sektorin publik. Ligji nr. 9720, datë 23.04.2007. “Për auditimin e brendshëm në sektorin publik” në përmbajtjen dhe terminologjinë juridike mbetet një ligj bashkëkohor në krahasim me ligjin organik ekzistues të KLSH-së. Miratimi i një projektligji të ri për KLSH-në, në vazhdim të punës së bërë për ligjin “Për auditimin e brendshëm në sektorin publik” si dhe asimilimin në ligj të standardeve ndërkombëtare të auditimit plotëson në tërësi kuadrin e nevojshëm ligjor për sa i përket auditimit të brendshëm dhe të jashtëm në sektorin publik.
Së treti, zëvendësimi i terminologjisë së vjetër juridike të ligjit ekzistues me terminologjinë bashkëkohore. Ligji organik i KLSH-së nr. 8270, datë 23.12.1997, vazhdon të mishërojë terminologji të vjetër juridike dhe financiare të një periudhe kur ky institucion konsiderohej si një institucion i kontroll-revizionit të pasqyrave financiare. Kjo terminologji aktualisht nuk përdoret më në legjislacionet e institucioneve homologe. Madje, as në legjislacionin tonë mbi auditin e brendshëm në sektorin publik. Kështu, për shembull, termi “kontroll” nuk i përshtatet kërkesave të standardeve ndërkombëtare dhe nuk përputhet plotësisht me konceptin dhe përmbajtjen e termit “auditim”, i cili ka fituar qytetari edhe në vendin tonë.
Risitë e projektligjit të paraqitur:
1.Zgjerimi i objektit të veprimtarisë audituese
Në projektligjin e ri janë përcaktuar dhe përkufizuar, krahas auditimit të përputhshmërisë dhe rregullshmërisë financiare edhe kryerja e auditimit të performancës, auditimit të IT-së dhe certifikimit të llogarive financiare. Përcaktimi në ligj i të gjitha llojeve të auditimit është i domosdoshëm dhe e vendos KLSH-në në një nivel zhvillimi dhe performance me institucione moderne. Më lejoni të citoj këtu një personalitet të INTOSAI-t, dr. Moser, president i Gjykatës së Auditimit të Austrisë: “Auditimi dhe këshillimi janë dy fytyra të së njëjtës monedhë”. Nga njëra anë, problemet dhe mundësitë për përmirësim janë analizuar dhe identifikuar gjatë retrospektivës, pra auditimeve të bazuara në fakte dhe, nga ana tjetër, ato plotësojnë me qasjen e këshillimit largpamës me rekomandime për të përmirësuar dhe rritur ekonominë, si dhe efektivitetin e qeverisjes publike. Ligji i ri jep këtë mandat të zgjeruar auditimi, duke futur konceptin dhe veprimin e auditimit të performancës. Një risi është që auditimi në KLSH, në mbrojtje të kërkesave financiare të BE-së dhe zbatim të MSA-së duhet të zhvillohet ndaj përdoruesve të fondeve të ofruara nga BE ose organizatave të tjera ndërkombëtare. BE-ja, gjatë periudhës 2014- 2020, ka vendosur rregulla të forta të kontrollit financiar. Ato bazohen në direktivat e Komisionit Europian për sistemet e kontrollit efektiv dhe auditimit të fondeve të BE-së si një nga çështjet kyçe. Administratat në nivel kombëtar, rajonal dhe lokal kanë më shumë përgjegjësi për të ndërtuar një sistem efektiv të kontrollit. Politika e kohezionit, e zbatuar kohët e fundit nga BE, u kërkon organizmave kombëtarë të vendeve përfituese të fondeve të BE-së një rol më të madh në monitorimin dhe kontrollin financiar të projekteve. Zgjerimi i mandatit auditues të KLSH-së nëpërmjet përfshirjes në ligjin e ri të së drejtës për të audituar fondet e BE-së, përkon me praktikat e mira në menaxhimin, kontrollin financiar dhe procedurat e fondeve strukturore të shteteve të ndryshme të BE-së. Ai përfshin menaxhimin e buxhetit të fondit, raportimin si dhe kërkesat e kontrollit financiar dhe të auditimit.
2. Auditimi dhe certifikimi i pasqyrave financiare vjetore për njësitë e qeverisjes së përgjithshme dhe dhënia e opinionit për to
Kjo ka qenë edhe një kërkesë e vetë ligjit organik, të neneve 62 dhe 63, të buxhetit. Në projektligjin e ri ato trajtohen respektivisht në nenet 9 dhe 10. Në nenin 9 parashikohet kompetenca e KLSH-së për auditimin e llogarive vjetore të institucioneve. Konkretisht: KLSH-ja ka kompetencë të auditojë zbatimin e buxhetit nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme, si dhe nga personat e tjerë juridikë, duke përfshirë llogaritë vjetore. KLSH-ja çdo vit jep opinionin për raportin e konsoliduar vjetor të zbatimit të buxhetit, i cili përfshin dhe vlerësimin e bërë bazuar në nenin 15, paragrafi 1. Terminologjia është përshtatur me atë të përdorur në ligjin organik të buxhetit. Paragrafi i fundit i këtij neni është shtuar me sugjerimin e SIGMA-s, në mënyrë që të harmonizohet me ligjin organik të buxhetit, nenet 62 dhe 63. Referuar nenit 62 të ligjit organik të buxhetit të shtetit përcaktohet që: një kopje e raportit vjetor të konsoliduar të buxhetit të shtetit, të cilin ministri i Financave e paraqet brenda muajit maj në Këshillin e Ministrave i dërgohet edhe KLSH-së, që auditon llogaritë vjetore të buxhetit.
Gjithashtu, në nenin 10 të projektligjit të ri përcaktohet qëllimi i kryerjes së këtij lloj auditimi, sipas të cilit nga auditimet financiare KLSH-ja duhet të përcaktojë nëse rezultatet dhe gjendja financiare e raportuar e subjektit që auditohet si dhe përdorimi i burimeve janë paraqitur saktë dhe në përputhje me rregullat e raportimit financiar. Vendosja e këtyre përcaktimeve garanton kryerjen e auditimeve financiare, pra dhënien e opinionit mbi pasqyrat financiare, të njësive të qeverisjes së përgjithshme. Në standardin ndërkombëtar të auditimit të SAI-ve, ISSAI 2/200, në standardet e IFAC-ut, objektivi dhe parimet e përgjithshme që drejtojnë auditimin e pasqyrave financiare, paragrafi i tretë, përcaktohet se qëllimi i një auditimi është rritja e shkallës së besimit për përdoruesit e caktuar të pasqyrave financiare. Kredibiliteti i pasqyrave financiare të përgatitura nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme do të rritet nëse opinionet e auditimit janë paraqitur në mënyrë të saktë dhe në përputhje të plotë me kërkesat e standardeve ndërkombëtare.
Deklarata e Limës gjithashtu përcakton se koncepti i realizimit të auditimit është i qenësishëm në administrimin publik financiar, pasi menaxhimi i fondeve publike nënkupton besim. Këto i kemi parashikuar edhe në planin strategjik të zhvillimit institucional nën objektivin 2/2 “Zhvillimi i kompetencave të auditimit financiar dhe të kapaciteteve, për periudhën 2013-2017. KLSH-ja duhet të përgatisë veten për lëshimin e një opinioni mbi raportin e ekzekutimit të buxhetit të konsoliduar dhe dhënien e opinioneve mbi pasqyrat financiare të subjekteve të audituara. Kjo nënkupton një rishikim të një manuali të auditimit financiar, duke përfshirë edhe udhëzime mbi opinione të auditimit dhe të raportimit. KLSH do të angazhohet në ndërtimin e kapaciteteve audituese për kryerjen e këtij auditimi.
Jeni në dijeni, që ne kemi fituar nga fondet e projektit IPA 2013. Në këtë aspekt kemi parashikuar një kuadër të plotë skemash operacionale, të cilat synojnë zhvillimin e metodologjive apo të kuadrit rregullator, manuale, udhëzime etj., për implementimin e amendimeve ligjore për sa i përket kryerjes së certifikimit të llogarive vjetore.
3.Përmirësimi i marrëdhënieve me subjektet e audituara
Projektligji i ri fuqizon të drejtën e KLSH-së për sigurimin prej subjekteve të audituara të të gjithë informacionit dhe dokumentacionit shkresor dhe elektronik që ajo i konsideron të nevojshme për realizimin e detyrave audituese. Parashikohet që këto subjekte jo vetëm që do të sigurojnë të gjithë informacionin dhe dokumentacionin e kërkuar brenda një afati, qoftë edhe kur ai përbën një sekret shtetëror apo konsiderohet si konfidencial, por këto subjekte duhet që brenda një afati të caktuar kohor të raportojnë edhe në lidhje me marrjen e masave dhe ecurinë e zbatimit të rekomandimeve të bëra nga KLSH-ja pas përfundimit të auditimit. Neni 25 synon të ezaurojë të gjithë problematikën e deritashme në lidhje me mosdhënien e informacionit apo dokumentacionit nga subjektet apo pengimi i detyrës. Sipas komenteve të SIGMA-s mundësia për të shfrytëzuar të gjithë bartësit e informacioneve dhe autoriteti i KLSH-së për të vendosur vetë për çka i nevojitet, është një përmirësim i rëndësishëm krahasuar me ligjin në fuqi, ku jepet një përshkrim i ngushtë i asaj çka KLSH-ja mund të kërkojë. Për këtë shprehet qartë edhe Parimi 4 i Deklaratës së Meksikos, ku thuhet se: “SAI duhet të ketë kompetenca të mjaftueshme për të marrë në kohë dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë të gjitha dokumentet e nevojshme dhe informacionet për ushtrimin e përgjegjësive. Gjithashtu, në projektligj shprehet qartazi një qasje akoma dhe më miqësore kundrejt subjekteve të audituara, si në lidhje me të drejtën e këtyre subjekteve për t’u njohur me planin e auditimit, ashtu edhe me të drejtën për t’u informuar dhe dhënë shpjegimet në lidhje me gjetjet e pasqyruara në procesverbalet dhe projektraportet e auditimit, të cilat bazuar në projektligjin e ri, janë të detyrueshme për t’u evidentuar në raportin përfundimtar.
4.Transparenca e rritur e veprimtarisë së KLSH-së ndaj publikut
Është parashikuar një dispozitë e veçantë në lidhje me informimin e publikut, neni 32, e dalë kjo nga tryezat me organizatat e shoqërisë civile, sipas të cilës KLSH-ja siguron natyrën publike të veprimtarisë së vet nëpërmjet raporteve të paraqitura në Kuvend, publikimit të raporteve të auditimit në mënyrë elektronike, zhvillimit të konferencave për shtyp dhe metodave të tjera të informimit në media, sigurisht në respekt me dispozitat ligjore përkatëse në lidhje me sekretin shtetëror, tregtar apo konfidencial. Ligji i ri siguron transparencë të plotë të institucionit me publikun, në bazë të direktivave të drejtimit të katërt strategjik të EUROSAI për vitet 2011-2017, i cili është qeverisja dhe komunikimi. Nga ana tjetër, sjell në vëmendjen tuaj që Deklarata e Pekinit në Kongresin XXI të INTOSAI-t, ka theksuar se: “SAI ndihmoi në ndërtimin e komunikimit dhe besimit midis sektorit publik dhe qytetarëve, duke promovuar qeverisje të hapur dhe duke mundësuar që qytetarët të marrin pjesë aktive në proceset e vendimmarrjes publike.
5.Certifikimi i audituesve të KLSH-së
Projektligji realizon përcaktimin e qartë dhe të plotë të statusit të nëpunësve të KLSH-së, duke parashikuar një sërë dispozitash ku evidentohen të drejtat, detyrimet dhe kushtet që duhet të plotësojnë punonjësit e KLSH-së, sidomos ata me detyra audituese. Më lejoni të citoj përsëri Robert Gielisse, drejtor njësie në DG Budget, cili thekson se: “Certifikimi i audituesit është dëshmi e kompetencës mbi standardet e auditimit dhe lejon komunikim të standardizuar profesional”. Gjithmonë, kjo është në vlerësim të projektligjit tonë. Në dispozitat e fundit të këtij projektligji është parashikuar procedura ligjore për marrjen e statusit si auditues i jashtëm publik i certifikuar, status ky që do të siguronte një qëndrueshmëri dhe siguri të stafit të KLSH-së në ushtrimin e detyrës dhe kompetencave të tij ligjore.
6.Pavarësia financiare e KLSH –së
Pavarësia financiare u garanton SAI-ve pavarësinë e funksionimit normal ligjor, duke u dhënë mundësinë për të realizuar detyrat e tyre kushtetuese dhe ligjore, bazuar në deklaratën e Limës, neni 7 i saj, si dhe në deklaratën e Meksikos të vitit 2007, që i përkushtohej tërësisht pavarësisë së institucioneve supreme të auditimit.
Sigurimi i pavarësisë financiare dhe vepruese është ndër objektivat kryesore të përfshira në drejtimin e parë strategjik të strategjisë EUROSAI 2011-2016 për ndërtimin e kapaciteteve, si dhe në drejtimin e katërt të strategjisë INTOSAI 2011-2016 për një SAI të fortë dhe model.
Neni 5 i projektligjit të ri për KLSH-në e forcon pavarësinë financiare të institucionit, në vijim të ligjit të mëparshëm, pasi kjo pavarësi, në një farë forme, ka ekzistuar deri më sot. Mjetet financiare të KLSH-së përballohen nga buxheti i shtetit, me një kapitull të veçantë. Në ligjin e ri parashikojmë që KLSH-ja të propozojë çdo vit projektbuxhetin e saj në Komisionin për Ekonominë dhe Financat, i cili e paraqet për miratim në Kuvend. KLSH-ja zbaton në mënyrë të pavarur buxhetin e saj të aprovuar nga Kuvendi. KLSH-ja përgatit çdo vit llogaritë e saj financiare në përputhje me legjislacionin për buxhetin. Llogaritë auditohen nëpërmjet një komisioni të posaçëm dhe të pavarur, i caktuar nga Kuvendi dhe që raporton te ky i fundit ose te Komisioni i Ekonomisë.
Këto ishin në mënyrë të përmbledhur risitë e këtij projektligj.
Të nderuar deputetë,
Për të qenë të ndërgjegjshëm dhe koherentë me profilin që duam të ndërtojmë si institucion suprem auditimi (SAI), kemi lënë edhe disa çështje për të cilat ne mendojmë se është, natyrisht, e drejta juaj, pa dyshim, për t’i vënë pikat mbi I. Më konkretisht, si “mangësi” të këtij projektligji mund të përmendim: mospërfshirjen sa duhet dhe në një mënyrë shumë eksplicite të rritjes së nivelit të zbatueshmërisë së rekomandimeve të KLSH-së, detyrimin e njësive të qeverisjes së përgjithshme dhe vendore për këtë gjë, pavarësisht se ne tani kemi një nivel të zbatimit të rekomandimeve tona në masën 75%. Më duhet t’ju rikujtoj se për masën disiplinore “Largim nga detyra” për drejtuesit e lartë asnjëherë nuk kemi shkuar mbi 50%.
Trajtimin e veçantë të së drejtës që ka KLSH-ja në drejtim të auditimit të koncesioneve. Ne do t’ju sjellim edhe praktikat më të mira të institucioneve homologe të rajonit apo edhe më gjerë.
Trajtimin e të drejtës që KLSH-ja ka në administrimin e të ardhurave dytësore, që institucioni mund të krijojë nga bashkëpunimi dhe angazhimi në auditime të ndryshme, nga botime të ndryshme, etj. Përmirësimin e trajtimit financiar të punonjësve të KLSH-së si garanci e pavarësisë së tyre audituese.
Trajtimin juridik të statusit të kryetarit të KLSH-së, pas mbarimit të mandatit, si dhe rastet e mbarimit të këtij mandati, duke pasur parasysh se pavarësisht sugjerimeve të SIGMA-s dhe të BE-së, që kërkojnë një përcaktim të fortë dhe strikt se kur përfundon mandati, kemi një vendim të Gjykatës Kushtetuese dhe jemi përpjekur në projektligjin tonë t’i referohemi dhe ta respektojmë këtë vendim të Gjykatës Kushtetuese.
Edhe një herë, unë ju falënderoj jo thjesht për vëmendjen që treguat gjatë prezantimit të këtij projektligji, por edhe për dëshirën dhe vullnetin e mirë politik, qytetar që po tregoni si ligjvënës dhe keni treguar në vijimësi ndaj KLSH-së.
Ju faleminderit!

Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 6 shkurt 2014
Në kushtet e kufizimeve në rritje të burimeve ekonomike, e veçanërisht atyre publike, taksapaguesit në çdo vend shtrojnë me të drejtë pyetjen: Si mund të dizenjohet në mënyrë më eficiente dhe ekonomike menaxhimi i pasurive publike?
Për punonjësit e institucioneve supreme të auditimit sot në botë, kjo pyetje është tashmë në rend në ditës, sepse auditimi i funksioneve publike është parakushti për të përpunuar propozime e zgjidhje që synojnë rritjen e eficiencës dhe efektivitetit të menaxhimit qeverisës.
Pikërisht me këto fjalë e nisi diskutimin në Simpoziumin e 22-të INTOSAIt, mbajtur në Vjenë, Sekretari i Përgjithshëm i kësaj organizate, z. Josef Moser. Qasja moderne dhe efektive e Kontrollit të Lartë të Shtetit kah qeverisjes së mirë nuk kufizohet vetëm në funksionin auditues. Thjesht identifikimi i shkeljeve dhe mangësive nuk i mjafton më një institucioni suprem auditimi. Institucione të tilla mund ta realizojnë plotësisht potencialin e tyre vetëm nëse zhvillojnë një qasje këshillimore të mbështetur në punën e tyre audituese, duke u ofruar rekomandime specifike, të detajuara dhe shkencore menaxherëve qeveritarë, rekomandime praktike që mund dhe duhen implementuar në sferat përkatëse të ekonomisë publike. Në fakt, standardet e INTOSAI-t e theksojnë në mënyrë eksplicite ofrimin e rekomandimeve për të përmirësuar funksionet publike, por pa ndërhyrë në formulimin e objektivave, strategjive dhe politikave. Duke adresuar tema audituese me impakt mbi të ardhmen e vendit, një institucion suprem auditimi duhet të mbulojë të gjitha sferat e rëndësishme ekonomike, përfshirë dobinë financiare të përdorimit të fondeve publike, sistemet arsimore, shëndetësore dhe pensionet, ruajtjen e mjedisit, reduktimin e varfërisë, zhvillimin e qëndrueshëm të vendit, etj. Është detyrë e KLSH-së të sigurojë transparencë dhe llogaridhënie përmes auditimeve të saj, sikurse duhet të promovojë efektivitet dhe demokraci përmes rekomandimeve që jep. Sipas të dhënave të Bankës Botërore, mbi një triliard dollarë në vit humbasin nga korrupsioni në mbarë botën. Sipas statistikave të KLSH-së, në Shqipëri kjo shifër për vitin 2012 i kaloi 90 milionë euro.
Në gjykimin tim dhe të institucionit që unë drejtoj, kosto e korrupsionit nuk është thjesht vjedhja e fondeve publike. Kosto e vërtetë është sabotimi i së ardhmes, që shprehet në më pak spitale, shkolla, ujë, rrugë dhe energji. Por jo vetëm kaq, aftësia e një vendi për të thithur investime të huaja, ndërtuar kapacitete njerëzore profesionale, lehtësuar tregtinë dhe shtuar pasurinë e mirëqenien varet në mënyrë kritike nga transparenca, eficienca dhe efektiviteti i institucioneve publike. Parametri kyç i qeverisjes së mirë prej këtyre institucioneve është pikërisht rritja e pjesëmarrjes qytetare në zhvillim dhe vendimmarrje.
Tri shtyllat e zhvillimit të qëndrueshëm janë rritja ekonomike, zhvillimi shoqëror dhe ruajtja e mjedisit. Nuk është e tepërt, por është e domosdoshme, që këtyre tri shtyllave t’u shtohet edhe një e katërt, ajo e qeverisjes së mirë. Kjo e fundit fuqizon lidhjen mes tri shtyllave të para dhe siguron që e ardhmja që dëshërojmë mund të bëhet realitet. Pikërisht kësaj shtylle i përket Kontrolli i Lartë i Shtetit.
Përmes tri llojeve të auditimit që kryhen, dy tradicionale dhe një i konsoliduar rishtas, KLSH garanton zbatimin e ligjit, drejtësinë dhe saktësinë e pasqyrave financiare dhe menaxhimin me ekonomicitet, eficiencë dhe efektivitet të fondeve publike. Në të ardhmen, axhendës së institucionit mund t’u bashkëngjiten edhe lloje të tjera auditimesh, siç mund të jetë auditimi i sistemeve të informacionit.
Sigurimi i impaktit pozitiv përmes këshillimit
Nocioni që dua të parashtroj në këtë paragraf është sigurimi i impaktit, sepse besoj se qëllimi i ekzistencës së një institucioni suprem auditimi, madje do të thosha i çdo institucioni publik, është sigurimi i impaktit pozitiv në funksionimin e qeverisjes në përgjithësi dhe i shërbimeve publike në veçanti. Kjo është një sfidë po aq sa edhe një mundësi e madhe. Risku potencial që ndeshet në raste të tilla është ai i një institucioni suprem auditimi që gjeneron rekomandime brilante, por që nuk dëgjohet nga askush. KLSH ruan distancën, synon të jetë objektive, nuk dëshiron të bëhet pjesë e implementimit apo dizenjimit të politikave… dhe e gjitha kjo sepse duam të jemi sa më të besueshëm dhe të paanshëm që të jetë e mundur.
Atëherë, si mund ta realizojmë impaktin? Pikë së pari duke mbajtur parasysh se institucionet supreme të auditimit, duke mos qenë vendimmarrëse në politikë, mbeten ende “pronare” të llogaridhënies. Për të qenë më të saktë, “bashkëpronar”, së bashku me autoritetet e tjera publike.
Problemi që ndeshin institucione të tilla jo vetëm në Shqipëri, por në mbarë botën, është se ato nuk dëgjohen mjaftueshëm. Në KLSH bëhen auditime të mira, nxirren konkluzione të përshtatshme dhe jepen rekomandime me vlera praktike. Megjithatë, impakti i këtyre rekomandimeve nuk është në nivelet e synuara. Mendoj se është koha të reformojmë mënyrën e komunikimit me palët e interesit.
Aktualisht në KLSH ekzistojnë dy kanale të jashtme komunikimi: i pari është ai me subjektet e audituara, administratën publike, i cili është më proceduaral dhe formal, i dyti është ai me publikun dhe Parlamentin. Në të dyja këto kanale komunikimi, KLSH ndjek një model tradicional, që nënkupton shkëmbimin e letrave dhe raporteve të gjata me subjektet e audituara, publikimin e raporteve në faqen e internetit, organizimin e konferencave për shtyp dhe prezantimin e raportit tonë vjetor në Parlament. Megjithatë, duhet të mbajmë parasysh se komunikimi është një “rrugë me dy sense lëvizjeje”. Nuk mjafton vetëm të informojmë, por duhet edhe të sigurojmë feedback-un e bashkëpunëtorëve tanë. Jetojmë në epokën e informacionit dhe komunikimi është me rëndësi jetike për një SAI që synon të informojë pareshtur qytetarët e vet mbi gjendjen e shërbimeve publike.
Komunikimi midis institucioneve publike dhe shoqërisë është një nga shtyllat e demokracisë. Qytetarët që bashkëqeverisin me qeverinë e tyre duhet të jenë të informuar për të marrë vendimet e duhura. Në një shoqëri demokratike janë qytetarët që qeverisin përmes zyrtarëve të vet. Informacioni nga rezultatet audituese dhe funksionimi i KLSH-së është një paketë të dhënash që i nevojitet shoqërisë për vendimmarrje të suksesshme. Ne duhet të përpiqemi të kemi impakt në një shoqëri demokratike, duke i bërë subjektet e audituara bashkëpunëtore në punën tonë audituese. Nëse ia arrijmë që përmes punës sonë t’i bëjmë grupet e interesit të njehsohen me rezultatet e auditimeve tona, atëherë ato do të jenë më të gatshme për t’i implementuar në punën e tyre të përditshme rekomandimet që ne japim. Parimi është i thjeshtë: Njerëzit përfshihen me të vërtetë atëherë kur ndiejnë se po ndihmohen dhe jo vetëm penalizohen në punën e tyre.
Si një ilustrim nga realiteti shqiptar le të sjellim auditimin më të fundit të kryer nga Departamenti i Auditimit të Performancës mbi shërbimin e ofruar nga Hekurudha Shqiptare. Gjetjet e këtij auditimi tregojnë qartë se pritshmëria e përdoruesve të këtij lloj transporti është në kah të kundërt me shërbimin dhe politikat e zhvillimit të sistemit hekurudhor ofruar sot nga strukturat menaxhuese të tij. Burimet financiare të akorduara për mirëmbajtjen e infrastrukturës hekurudhore janë të pamjaftueshme dhe po çojnë në degradimin e mëtejshëm të rrjetit. Mirëmbajtja e infrastrukturës hekurudhore kërkon më shumë fonde, pasi asnjë masë nuk është ndërmarrë për rehabilitimin e rrjetit hekurudhor. Sektori i transportit hekurudhor është i pazhvilluar dhe pa investime thelbësore për mirëmbajtjen dhe përmirësimin e infrastrukturës. Në formën e saj aktuale, hekurudha nuk mund të ketë të ardhme kur të ardhurat e gjeneruara nuk mund të mbulojnë koston e nevojshme për të vënë në funksionim hekurudhën. Në përballje me një rast si ky, KLSH ofroi rekomandime këshillimore, të cilat synojnë të përmirësojnë shërbimin e ofruar nga ky lloj transporti. Në dhënien e rekomandimeve, KLSH gjeti mirëkuptimin e drejtuesve të hekurudhës. Këshillimi i ofruar prej nesh do të kontribuojë në tërheqjen e vëmendjes dhe stimulimin e një sektori të lënë pothuajse në harresë nga vendimmarrja aktuale.

Botuar në gazetën“Ekonomia”, më 29 janar 2014.
Gjatë vitit të kaluar, realizimin e misionit tonë auditues e kemi parë në dy kolona kryesore, në Strategjinë e Zhvillimit të KLSH-së 2013-2017, (2013-a ishte viti i parë i zbatimit të saj), si dhe në moton e Kongresit INCOSAI XXI të INTOSAI-t, të zhvilluar në Pekin në tetor 2013, që “auditimi kombëtar të vihet në shërbim të qeverisjes kombëtare, për përmirësimin e menaxhimit publik financiar të vendit”.
Gjatë vitit 2013, zbatimi i qëllimit strategjik të KLSH “Ngritja e kapaciteteve audituese”, i njëjtë me objektivin e parë të Strategjisë së INTOSAI-t, 2011-2016 dhe Strategjisë së EUROSAI-t, 2011-2017 ka nënkuptuar auditime në sasi dhe cilësi.
Për vitin 2013, nga 147 auditime të planifikuara, KLSH ka kryer 164 auditime, ose 11 përqind më shumë, nga të cilat 153 auditime janë përfunduar dhe evaduar plotësisht, ndërsa 11 janë në fazën e evadimit.
Nga auditimet e vitit 2013, KLSH ka zbuluar parregullsi dhe shkelje financiare (në të ardhurat publike dhe shpenzimet e kryera) në nivelin 15. 1 miliardë lekë (ose rreth 108 milionë euro), duke kërkuar shpërblimin e dëmit, pra arkëtimin në 99.9 përqind të tyre. Dëmi ekonomik i zbuluar në vitet 2012 dhe 2013, është rreth dy herë më i madh se vlera e dëmit të zbuluar në vitet 2009, 2010 dhe 2011, të marra së bashku.
Pjesa më e madhe e dëmit të zbuluar është nga shitja e pasurisë dhe dhënia e objekteve me qira dhe e pasurive publike me koncesion.
Krahas zbulimeve me dëm ekonomik, gjatë vitit 2013, KLSH ka konstatuar shkelje të disiplinës financiare me ndikim negativ në performancën e subjekteve të audituara, në nivelin e 4, 4 miliardë lekëve (mbi 31 milionë euro), ose 2.5 miliardë lekë më shumë nga shkeljet e konstatuara gjatë vitit 2012.
Analiza e të dhënave (të ilustruara në grafikun në prezantimin elektronik) tregon se në vitin 2013, institucioni ka rekomandur më shumë përmirësime ligjore, sesa masa organizative, ngaqë impakti i një përmirësimi ligjor është më i prekshëm në gjithë sistemin e manaxhimit të fondeve publike dhe e tejkalon vlerën e masës organizative të nivelit të një subjekti.
KLSH ka propozuar disa ndryshime të rëndësishme kushtetuese dhe ligjore. Së pari, KLSH ka kërkuar vendosjen e kufirit të Borxhit Publik në Kushtetutë (propozim i paraqitur në dy vite rresht nga auditimi i zbatimit të Buxhetit faktik të Shtetit për vitin 2011 dhe 2012), duke rekomanduar që Ministria e Financave të ngrejë një grup pune me ekspertët më të mirë të fushës, për përgatitjen dhe paraqitjen e një nisme ligjore për fiksimin në Kushtetutë të treguesit të borxhit publik ndaj PBB-së.
Së dyti, nga auditimi i performancës për ndarjen administrative, të kryer në muajt shkurt-tetor 2013, ka rekomanduar ndërhyrjen në Ligjin për Pushtetin Vendor, për reduktimin e ndjeshëm të numrit të bashkive dhe komunave, për një shërbim më cilësor ndaj komunitetit, por në respekt maksimal jo vetëm të konsensusit politik mes partive, por edhe të atij social, kulturor dhe historik të zonave të ndryshme të vendit, sipas Kërkesave të Kushtetutës, Neni 108/2.
Së treti, Institucioni ka rekomanduar saktësimin dhe shqyrtimin me realizëm të gjendjes së borxheve që Buxheti i Shtetit ka ndaj sipërmarrësve private, si dhe përcaktimin e masave për të lehtësuar sa të jetë e mundur sipërmarrjen private nga gjendja e vështirë ku ndodhet.
KLSH ka rritur propozimin e masave disiplinore, në mënyrë që çdo punonjës publik të jetë përgjegjës për atë që merr përsipër të realizojë me punën e tij. Kemi kërkuar marrjen e 1161 masave disiplinore dhe administrative, të cilat në masën rreth 75 përqind janë zbatuar, por tek masat për largim nga puna vërejmë një zbatueshmëri më të ulet, 38-50 përqind.
Në përputhje me objektivin e tij strategjik të përmirësimit të qeverisjes, nëpërmjet thellimit të luftës kundër korrupsionit, institucioni gjatë vitit 2013, për shkelje të dispozitave ligjore në fuqi, me pasojë shpërdorimin e fondeve publike dhe dëmtimin e pronës publike, KLSH ka bërë 38 kallëzime penale ndaj 94 punonjësve publike, kryesisht nëpunës të lartë dhe të mesëm të administratës.
Nga një analizë në vite, numri i kallzimeve penale gjatë harkut kohor të dy viteve, 2012 dhe 2013 është rreth katër herë më shumë se kallzimet penale të kryera në tre vitet e marra së bashku, 2009, 2010 dhe 2011. Kallzimet penale vetëm për vitin 2013 janë dy herë më shumë se në vitet 2009, 2010 dhe 2011, të marra së bashku.
Në krahasim me vitin 2012 bashkëpunimi me Prokurorinë, ka njohur rritje dhe konsolidim gjatë vitit të kaluar dhe nuk mund të krahasohet me mungesën e bashkëpunimit gjatë viteve 2009, 2010 dhe 2011.
Për përmbushjen e rekomandimeve të KLSH-së nga institucionet e audituara, një rol tepër të rëndësishëm ka luajtur Urdhëri i Kryeministrit nr. 70, datë 18.04.2006 “Për masat në zbatim të rekomandimeve të Kontrollit të Lartë të Shtetit, …, në institucionet në varësi të Kryeministrit a të Ministrave”, i cili shpreh vullnetin institucional të qeverisë, për marrjen në konsideratë të rekomandimeve dhe propozimeve tona për marrjen e masave të ndryshme, me efekt parandalues e ndëshkues ndaj abuzimit dhe korrupsionit.
Me ndryshimet e reja në qeverisjen e vendit, e shikojmë të domosdoshëm që ky Urdhër të përmirësohet dhe të ripërtërihet nga qeveria e sotme, në kuadër të ridimensionimit dhe rikonceptimit të frontit të luftës ndërinstitucionale kundër korrupsionit. Ai mund të rikonceptohet, pse jo, edhe në formën e një marrëveshjeje bashkëpunimi, ku të transmetohet qartazi vullneti institucional për forcimin e kulturës së ndëshkueshmërisë, ndaj abuzuesve me pronën dhe fondet publike, veçanërisht largimin nga detyra e drejtuesve të rangut të mesëm dhe të lartë, që rezultojnë me shkelje.
Gjatë vitit 2013, kemi përqendruar punën në përmbushjen e drejtimit të dytë strategjik të INTOSAI-t dhe EUROSAI-t “Zbatimi i standardeve profesionale ISSAI”, i cili përmbahet dhe në Strategjinë e KLSH 2013-2017.
Gjatë vitit 2013, KLSH ka forcuar kapaciteteve audituese, nëpërmjet një procesi të vazhdueshëm kualifikimi, kryerjes së trajnimeve të thelluara dhe gërshetimit të ngritjes arsimore me veprimtarinë praktike audituese. Struktura e punonjësve ka vijuar të ndryshojë, jo vetem thjesht në favor të stafit auditues me arsim të lartë, por dhe të stafit me kualifikime profesionale, akademike dhe grada shkencore, si dhe me kualifikim në fusha të dyta ekspertize. Gjatë vitit të kaluar çdo auditues i KLSH-së u trajnua për 22 ditë, ose sa trefishi i viteve 2009, 2010 dhe 2011, të marra së bashku.
Në vitin 2013 u trajnuan 120 punonjës jashtë vendit, duke arritur një mestare trajnimi me 5,3 ditë trajnimi jashtë vendit për person. Në dy vitet e fundit, institucioni ka ndryshuar koncept në investimin për kapacitetet audituese. Nga një institucion i disa viteve më parë praktikisht pa trajnim, është kthyer në SAI me tregues perëndimorë trajnimi.
Gjithashtu, gjatë vitit të kaluar, KLSH aplikoi dhe u pranua anëtar i Task Forcës së Organizatës Europiane të Institucioneve Supreme të Auditimit (EUROSAI) “Mbi auditimin e etikës”, duke punuar për të ndërmarrë misione auditimi mbi rregullshmërinë dhe eficiencën e Etikës dhe Integritetit në institucionet publike, duke konsideruar që lufta kundër korrupsionit dhe politikat për instalimin e një sistemi efektiv të integritetit, të jenë pjesë e menaxhimittë këtyre institucioneve.
Në mars 2013, KLSH nënshkroi Marrëveshjen e Angazhimit me përfaqësues të IDI-it dhe EUROSAI-it për Programin “3i, Iniciativa e Implementimit të ISSAI-ve”. Për këtë qëllim është ngritur grupi i punës me mbeshtetjen e SIGMAs, duke plotësuar të gjitha detyrimet që rrjedhin nga kjo marrëveshje.
I përqendruar edhe në realizimin e drejtimit të tretë strategjik të INTOSAI-t dhe EUROSAI-t “Për shkëmbimin e njohurive dhe të pervojës me partnerët”, institucioni gjatë vitit të kaluar njohu një partneritet në rritje me institucionet vendase dhe të huaja.
Audituesit e KLSH-s vlerësojnë së tepërmi dhe falenderojnë institucionin e Presidentit të Republikës për ndihmën e dhënë në këto dy vite, 2012 dhe 2013, për kuptimin, ndjeshmërinë e tij të thellë dhe përkrahjen pa rezerva ndaj misionit dhe vlerave që shpalos auditimi publik suprem.
Në zbatim të Rezolutës A66 të Asamblesë së Kombeve të Bashkuara të datës 22 dhjetor 2011 “Promovimi i eficiencës, llogaridhënies, efektivitetit dhe transparencës së administratës publike, duke fuqizuar institucionet supreme të auditimit”, KLSH, si agjent i Kuvendit për sigurimin e mirëadministrimit të fondeve publike, ka realizuar një bashkëpunim efikas me Parlamentin. Institucioni falenderon Kryetarin e Kuvendit dhe Kryetarin e Komisionit për Ekonominë dhe Financat, për mbështetjen financiare që i është dhënë KLSH-s, e cila, dhe pse modeste, garanton funksionimin normal të aktivitetit tonë auditues.
I jemi mirenjohës Kuvendit që, me kërkesë të KLSH, po i siguron institucionit për auditimin e fondeve të tij, një auditues të jashtëm të pavarur, si dhe për mbështetjen për miratimin gjatë vitit në vijim, të amendimeve të ligjit organik. Në nëntor të vitit 2012, në bashkëpunim me DG-Budget, të Komisionit Evropian dhe SIGMA-s, KLSH ka përgatitur dhe dërguar në Kuvend për miratim amendimet e ligjit organik, të cilat e modernizojnë institucionin, rrisin gamën e auditimeve dhe e sjellin veprimtarinë e KLSH-s në përputhje të plotë me standardet INTOSAI-t.
KLSH falenderon po ashtu Delegacionin e BE në Tiranë, për ndihmesën e tij në fitimin e Projektit të Binjakëzimit, në vlerën prej 2.1 milion Euro, të propozuar nga KLSH në kuadër të fondeve IPA 2013. Falenderojmë ish-Kryeministrin Berisha për mbeshtetjen e dhënë për këtë projekt, si dhe Kryeministrin dhe qeverinë e sotme për mundësimin e kësaj mbështetjeje, në momentin e finalizimit të projektit, për të cilin si KLSH kemi punuar dhe lobuar që nga fillimi i vitit 2012 e deri më sot.
Gjatë vitit 2013, KLSH konsolidoi zbatimin e marrëveshjeve të nënshkruara gjatë vitit 2012 dhe nënshkroi marrëveshje bashkëpunimi me Fakultetin e Gjeologji-Miniera të Universitetit Politeknik të Tiranës, me Shoqatën e Kontabilistëve të Certifikuar dhe Auditorëve të Kosovës, me Institutin për Studime Publike dhe Ligjore dhe me gazetën “Ekonomia”.
KLSH vlerëson efektivitetin e lartë të marrëveshjeve me SAI-t partnere gjatë vitit 2012, si me SAI-n polak, turk dhe slloven, të cilat mundësuan trajnime shumë cilësore të audituesve shqiptarë në këto institucione modern auditimi. Në vitin 2013, krahas përfundimit të marrëveshjeve të bashkëpunimit me Gjykatën Austriake të Auditimit, me Institucionin Shtetëror të Auditimit të Malit të Zi, me Zyrën e Auditimit të Institucioneve të Bosnjës dhe Hercegovinës dhe me SAI-n e Maqedonisë, KLSH nisi negociata për përfundimin e marrëveshjeve të bashkëpunimit dhe me SAI-t e Greqisë, Bullgarisë dhe Serbisë, duke synuar fuqizimin e rrjetit të vendeve të Evropës Juglindore të institucioneve supreme të auditimit, nën shembullin dhe eksperiencën e rrjeteve të ngjashme të krijuara në Evropë.
Duke jetësuar drejtimin e katërt strategjik të INTOSAI-t dhe EUROSAI-t “Për menaxhim në përputhje me parimet e komunikimit transparent”, KLSH ka intensifikuar marrëdhëniet me publikun dhe qytetarët, duke i sjellë ato në një nivel të paarritur dhe të pakonceptuar më parë. Për të tretin vit rradhazi analizat vjetore në nivel departamenti auditimi zhvillohen krejtësisht të hapura, në prani të përfaqësuesve të medias, përgjatë disa ditëve dhe finalizohen me analizën e përgjithshme.
Pas njëpërmbysje reale të marrëdhënieve formale dhe hipotetike me qytetarin dhe median të verejtura në vitet 2009, 2010 dhe 2011, gjatë vitit 2013, institucioni ka trajtuar 401 letra dhe ankesa të qytetarëve për probleme të ndryshme, në krahasim me një numër të papërfillshëm të letrave dhe ankesave të trajtuara në vitin 2011.
Krahas shtimit të vrullshëm të pranisë së rezultateve dhe gjetjeve të auditimeve të institucionit në median e shkruar dhe elektronike, të vërejtur edhe gjatë vitit 2012, risi e vitit 2013 ishte angazhimi i 42 punonjësve të KLSH, kryesisht kryeauditues dhe auditues të lartë, në përgatitjen dhe botimin e mbi 140 shkrimeve, analizave dhe opinioneve, në të gjitha gazetat e vendit. Me këtë rast, falenderojmë të gjitha mediat që i rezervuan, me mirëdashje dhe profesionalizëm, hapesira nismës së KLSH-së.
Në vitet 2012 dhe 2013, në zbatim të standardeve ISSAI për publikimin e gjetjeve dhe referencave të SAI-ve, institucioni ka botuar 22 tituj librash profesionale, udhëzuesish auditimi, si dhe me karakter informativ dhe historik. Personalitete të financave dhe auditimit publik kombëtar dhe ndërkombëtar kanë dhënë një kontribut cilësor me studime dhe artikuj për revistën “Auditimi Publik”, e njohur si botim shkencor nga Ministria e Arsimit dhe ndërkombëtarisht me numrin identifikues ISSN. Botimet kanë ndihmuar, duke e bërë më transparente të gjithë veprimtarinë e KLSH-së dhe duke ndikuar në rritjen e kapaciteteve audituese, sidomos botimet e vitit 2013 si “Udhëzuesi i Auditimit Financiar (ISSAI 1000-2999)”, “Udhezuesi i Auditimit të Përputhshmërisë (ISSAI 4000-4200)” dhe “Standardet e Auditimit të Borxhit Publik (ISSAI 5410-5440)”.
Gjatë vitit, në ambientet e KLSH-s, kemi përuruar një mini-ekspozite me foto, dokumenta dhe botime nga historiku 89 vjeçar i KLSH-s,e cila pasurohet në vijimësi.
Në nëntor 2013, KLSH mori pjesë me një stendë modeste, në Panairin e Librit në Tiranë, ku ekspozoi 17 titujt e librave të botuar deri atëherë, ndërsa në dhjetor organizoi në Tiranë Konferencën e dytë shkencore, me temë “Roli i Institucioneve Supreme të Auditimit për një menaxhim financiar të përgjegjshëm në sfidat e sotme”, ku morën pjesë rreth 120 pjesëmarrës nga SAI-t e zhvilluara partnere të KLSH dhe nga SAI-t e vendeve të rajonit, përfaqësues të institucioneve të tjera shtetërore, të botës akademike, të shoqatave të profesionistëve të fushës, të shoqërisë civile dhe mediave, auditues nga Kontrolli i Lartë i Shtetit, etj.
Gjetjet e auditimeve të KLSH-s gjatë vitit 2013, krahasuar me fondet në dispozicion nga Buxheti i Shtetit për funksionimin e institucionit, kanë rritur treguesin e dobishmërisë, efektivitetit të institucionit, tregues ky i përdorur gjerësisht nga institucionet moderne të auditimit suprem.
Për vitin 2013, për një lek të harxhuar nga KLSH, institucioni ka theksuar dhe kërkuar shpërblimin e dëmit ekonomik për 52.4 lekë, nga 17 lekë të kërkuara për çdo lek shpenzim, në dy vitet e marra së bashku 2010 (6 lekë) dhe 2011 (28 lekë). Shifrat flasin vetë.
Sikurse theksohet në Deklaratën e Pekinit të Kongresit INCOSAI XXI, “SAI-t do të vazhdojnë ti shërbejnë shoqërisë dhe publikun, duke promovuar zhvillimin e qëndrueshëm dhe përmirësimin e qeverisjes kombëtare, forcimin e demokracisë, përmirësimin e shtetit ligjor, duke luftuar korrupsionin, ruajtur sigurinë kombëtare dhe duke nxitur reforma”.
Në këtë frymë dhe mision, ne do të japim kontributin tonë si KLSH, në punën në sistem, ku përfshihen: Qeveria, Opozita, Kuvendi dhe Institucionet e Pavarura dhe Shoqëria Civile dhe Mediat, për përmirësimin e qeverisjes dhe rritjen e përgjegjësisë dhe llogaridhënies së institucioneve publike.
Viti 2014 do të konsolidojë objektivat e vendosura në Strategjinë e KLSH 2013-2017 dhe në Planin e saj të Veprimit.