Veprimtari ne fushen e kultures se shkruar
“Rugova si Bogdani, pushon ne Prishtine, ne Bregun e Diellit, i mbeshtjelle me flamurin e vet, te Dardanise antike. Nje nxenes i tij indirekt, se voni e ka quajtur shekullin tone shekull te Rugoves. Do te jete fat per Kosoven e per Shqiperine nese shekulli XXI eshte shekull i Rugoves. Mbasi ai u be ikona e tolerances, e lirise dhe e pavaresise per Kosoven dhe per Boten qe e njohur”.
Ministria Turizmit, Kultures, Rinise dhe Sporteve e Shqiperise, ne bashkepunim me Ministrine e Kultures, Rinise dhe Sporteve te Kosoves dhe Institutin e Kerkimeve Politike “Alcide De Gasperi” organizuan ne kuaderte Muajitte Kultures Shqiperi-Kos-ove simpoziumin me teme “Rugova dhe vepra e tij”.
Simpoziumi kushtuar figures se Rugoves, si politikan, studiues, shkrimtar, per figuren e tij prej intelektuali, per vizionet ekonomike e integruese brendash-qiptare, i organizuar ne hotel “Sheraton”, ne prani te shume personaliteteve te dy vendeve, akademike, shkrimtare, politikane dhe personalitete te kultures dhe fig-ura te tjera, mes te cileve ministrat Bujar Leskaj dhe Astrit Haracia, kryetari i Ku?vendit te Kosoves Kole Berisha, n/kryetari Sabri Hamiti, n/kryetari i Kuvendit te Shqiperise, Fatos Beja si dhe deputetet Bujar Nishani, Petro Koci, Arben Isaraj, Parid Teferegi, Baki Shehi, Gazmend Oketa, Rexhep Karapici, politikane te njohur?, Sabri Godo, drejtori i Institute te Historise Maringlen Verli, zv/ministria e Jashtem Edit Harxhi, zv/ministri i Fiancave Florian Mima, drejtori i Pergjithshem i Doganave. Perparim Dervishi, shkrimtaret VisarZhiti, Mark Marku, Arben Ceku, Astrit Memia,?ambasadori lanucci, perfaqesuesi i Ambasades Bullgare, etj. ; Simpoziumin e hapi z. Fahri Balliu, drejtori i Institutive Kerkimeve Politike “Alcide BGasperi”, i cili u shpreh:” Ne tryezen “Rugova dhe vepra e tij”, Instituti i Kerkimeve BSke “Alcide De Gasperi” dhe dy ministrat respektive te Kultures, ai i Tiranes si dhe ai tehtines kurorezojne muajin e suksesshem, te paharrueshem e themeltar te nje kar?ri stolish dinjitoze ne veprimtarine e dy qeverive, prandaj edhe kujdesi i dy kryeministrave ?Berisha e Ceku vlente jo thjesht si emblemeporsi nje pergjegjesi qe ne diten .Dime ta mbyllim ne Tirane aktivitetin gjithemujor me diskutimin perjetues ndaj simbolit :rres kosovare Ibrahim Rugoves. Ne qe vijme nga bota e shkrimit shpirteror e dime W&i here ka ndodhur ne historine tone ajo gka beri Rugova, Me pare Jeronim De Rada pasur Arberi e krijoi letrarisht ate dhe i dyti Rugova, por tashme nuk krijoi pavaresi te fasoves ne letersi por e krijoi ne politike. Ne politike kur rruget ishin te erreta dhe tollovia jperore ishte nje kasander qe vec nje ndergjegje gjiganteske, vec nje vullkan aq i madh, bshur per popullin e vendin e tij si e Rugoves, mund te konceptonte e besonte, nga dita pare deri ne keto dite te pritshme se Kosova do te ishte e pavarur, euroaltantike, demokra-■e. e lire per cdo banor te saj.Edhe Rugova eshte politikani shqiptar me besimin me te B* te Zoti dhe ai vajti shume prane tij, sepse sic thote pader Zef Pellumbi, atdheun e Zoti dhe nuk ta merr dot kurrkush”.
Me pas e mori fjalen z. Kole Berisha, kryetari i Parlamentit te Kosoves, nenvizoi *n se “40 vjecari Rugova, ne fund te viteve te ’80-ta, sapo kishte perfunduar librin, kategjia e kuptimit”, po vazhdonte tashme ta ndertonte filozofine kombetare te a-gjise se mbijeteses dhe pavaresise. Ibrahim Rugova i takoi asaj kategorie, ndonese pogel. te personaliteteve te medha, te te cilet jane te pandashme jeta dhe vepra, fjala e puna. qendrimi dhe veprimi, qartesia dhe qellimi, kembengulesia dhe guximi, urtia sperkushtimi, dhe, si gjithnje, sinqeriteti dhe besimi. Si lexues i pasionuar i fjales artis- . nconese i nje profesioni krejt tjeter, mua me rastisi qe dr.Rugoven ta takoj a shume heret. si te “Prekjet lirike”, te “Kah teoria”, te “Strategjine e kuptimit”, te “Vepra e Bogdanit”, ^irnin artistik”, etj… x. dy dekadat e fundit te shekullit te kaluar, bene qe shumica prej nesh ta leme, per ;kohe, liriken, kurse shkrimtari i ri, atebote dyzetvjegari Rugova, pikerisht nga fundi i *eve te :80-ta, pasi me pare e kishte krijuar “Strategjine e kuptimit”, tani detyrohej qe, – <e me nje grup intelektualesh shqiptare nga Prishtina, ta ndertoje Strategjine e mbi- ^”TSTS e cila, e gershetuar me vone edhe me faktore te tjere, solli si rezultat, fillimisht T gjine e shpetimit, e pastaj, edhe Strategjine e pavaresimit. Me 15 mars te vitit 1998,T e :e pare, me kerkesen e tij, u gjendem prane njeri-tjetrit, ne te njejten vije te frontit,
T casta j, per tete vj et me radhe – vite ato nder me te erretat dhe nder me madhesh- ~e historine tone, bashkepunuam dhe bashkevepruam nga afer. =’andaj. kesaj radhe, pas shume dilemave qe kisha ne fillim, me ne fund u percaktova ze -e <ete tubim te nderuar, te provoj t’i them ca fjale per Ibrahimin si politikan e push- “Eca/ z%’ shqiptarin e matur dhe shume racional, per ideatorin dhe njerin nder themelues- oer udheheqesin shumevjecar, per kryetarin shpirteror dhe historik, te te pares dhe me ces parti politike antikomuniste shqiptare ne tere hapesiren etnike – LDK-ne. Qe ·= ·: ~:aktin e pare me te, verejta se dr. Ibrahim Rugova i ngjante asaj pemes, deget e te fes. te mbushura perplot me fryte, ishin te kerrusura, te levarura dhe, pothuajse krejte- srn te puthitura me token. Frytet e degeve te asaj peme kishte mundesi t’i shijonte? -3-;: ze deshironte. Ishte fjalepak, por methellesi te mendimit.
Ai qendronte mbi meskinitetet e dites, ndiqte yllin e vet dhe nuk luhatej si atehere kur e
shanin, si atehere kur e lavderonin, sikur e perkedhelnin, sikur e akuzonin. As dehej nga lavderimet, as brengosej nga shpifjet e trillimet; as entuziazmohej nga fama -nga himnizimi…
Ibrahim Rugova ishte i madh. Ishte shume’ i madh, sepse dinte te ishte edhe i vogel. Ne te, sikur kishte dicka profetike, dicka qe e dallonte nga te tjeret. Kishte dicka qe e bente te vecante qe nuk mund ta gjeje te te tjeret. Te gjithe jemi deshmitare me sa saktesi kishte parashikuar ngjarjet dhe zhvillimet ne Kosove. Ibrahim Rugova ish?te aq modem, sa edhe tradicional. Shume studiues kane verejtur sesa rendesi iu jepte simboleve, kristaleve te nentokes se Kosoves, ruajtjes se tradites. Rugova,ish?te aq i djeshem, sa edhe i sotem dhe i neserm. Nuk ishte folklorist, por, sic thoshte nganjehere edhe vete, ishte nje optimist i papermiresueshem, pra, pavaresisht nga zhvillimi i ngjarjeve, ai nuk ishte as njeri i zhgenjimeve. Ishte shume kembengules, per te mos thene edhe shume kokeforte per geshtjet kryesore.
Aktivitetin “Rugova dhe vepra e tij” e pershendeti edhe ambasadori italian ne Sh-qiperi, Attilio Massimo lannucci. lannucci vuri ne dukje personalitetin e theksuar politik te Presidentit Rugova, si nje politikan jo siperfaqesor, por 100% te tille, sig i pelqeu ta quante. Sipas ambasadorit italian, “ishte Rugova dhe filozofia e tij e drejtimit qe beri te njohur ne Itali dhe Europe geshtjen kosovare, duke arritur sensibilizimin e ketyre vendeve ndaj kesaj kauze. Rugova eshte nje personalitet qe do te mbahet mend gjate, per menyren e tij te drejtimit dhe per dimension/n evropian te pol/tikes se vet, qe parapergatiste nje Kosove te pavarur. Shembulli i Rugoves duhet ndjekur nga cid’do politikan kosovar dhe jo vefem.”
Ndersa shkrimtari Sabri Hamiti, ne fjalen e tij, nder te tjera tha:” Mbasi Ibrahimi eshte njeriu e miku, Ibrahim Rugova eshte shkrimtari e Rugova eshte prijesi politik; cili eshte personaliteti kulturor e historik qe e ben nje kete trini?
Vete kam shkruar qe Ibrahim Rugova eshte nje Njeri, mandej kam shkruar qe Ibrahim Rugova eshte promovues i modemitetit ne letersine e ne kulturen shqiptare, mandej pata shkruar qe Rugova eshte presidenti historik i Kosoves. Kurrkush hapur deri me sot nuk i ka kundershtuar keto pohime. Po te perdomim metoden rugoviane per te, do te thonim qe ne fillim Rugova ishte Vetevetja. Me thelle behet i gjashem me Ismail Qemalin qe ngriti flamurin. Edhe me thelle i ngjashem me Naimin qe predikon-te miresine universale ne nje situate te egersimit e i ngjashem me Fishten ne perm-bysjen e se keqes per hir te humanitetit e te idealizmit kombetar. Dhe se fundmi i ngjashem me Pjeter Bogdanin (autorin e personalitetin e tij te preferuar), qe bash-konte predikimin e miresine, rebelimin e perkushtimin per lirine. Rugova si Bogdani, pushon ne Prishtine, ne Bregun e diellit, i mbeshtjelle me fla91 urin e vet, te Dardan-ise antike. Nje nxenes i tij indirekt se voni e ka quajtur shekullin tone shekull te Rug?oves. Do te jete fat per Kosoven e per Shqiptaret nese shekulli XXI eshte shekull i Rugoves. Mbasi ai u be ikon a e tolerances, e lirise dhe e pavaresise per Kosoven dhe per Boten qe e njohur.”
Shkrimtari AM Aliu tha: “Ne fjalen time sot edhe per mungese hapesire, nuk do te arrij te sqaroj kunderthenien e zene ne goje. Ne thelb, natyra e glirshme dhe tolerante e Ibrahim Rugoves, lexues i poezise-qe shquhet sidomos ne vepren “Prekje lirike”, nuk e perjashton – dhe as perjashtohet nga natyra e lexuesit te rrepte, e teorikut rigoroz. Perkundrazi, ato, si prirje gershetohen e plotesohen brenda individualitetitte tij krijues. Natyre me shpirt liriku e butesi ne bashkebisedime, por, i prere-rreptesisht i prere ne vendime madhore, ashtu si ishte edhe ne jete ashtu si e kane njohur bash-kepunetoret e tij. Edhe teoriku i rrepte i vepres kah teoria, do te jete plotesisht i kap-shem ndaj pervojave krijuese te kohes, ndaj politikave te qendrueshme qe ne vitet 70, kishte depertuar edhe ne letersine shqipe te asaj pjese. Pluralizmin estetik te kohes,
Rugova e pranon duke e zbatuar ne studimet e veta, duke qene keshtu i hapur metodave, procedimeve efikase ne vieresimin e tekstit letrar dhe duke kapercyer ianet pozitiviste. Duke refuzuar imponimin ne fushen e artit-refuzimin si shtytes te pare ne frymen Kse. pra Rugova do te refuzoje imponimin e shtrire mbi hapesiren, mbi qenien, ekz- ?i e hapesires dhe kohes se vet: “Refuzimi do te thote te mos pranosh, te mos iosr> ate qe te imponohet, e kjo varet nga qendrimi personal dhe i pergjithshem qe te pKtoje me tej”. Njeriu ne kete plan ka vetem? dy zgjidhje: po e jo. Refuzimi ngrihet ■der imponimit kur ai eshte represiv. Ky ishte vendimi i prere i rruges se tij, i shfaqur fepse si refuzim estetik, i forte per ata qe e percillnin dhe e lexonin tekstin e tij. Jo isht, pra, ne fund te viteve ’80, Ibrahim Rugova do te vihet ne krye te levizjes <ratike kosovare levizja e pare dhe me e madhe ne hapesiren shqiptare qe i tha aonitjo.” lkrimtari nga Maqedonia, Resul Shabani, tha: “Ne kete kumtese prezantohen mjet e Ibrahim Rugoves vetem te periudhes derisa ishte kryetar i Shoqates se ntareve te Kosoves, dhe jo te kohes si kryetar i Lidhjes Demokratike te Kosoves, President i Kosoves. Pra, kemi te bejme me qendrimet e nje krijuesi, shkencetari. injet jane qemtuar nga iibri i tij me intervista dhe artikuj “Pavaresia dhe Demokra- botuar per here te pare me 1991 dhe ribotuar vitin qe shkoi). Ndaj mendimin me shkrimtare, intelektuale dhe analiste politike se Ibrahim Rugova ben pjese ne t e intelektualeve te spikatur, kritikeve inventive, njerezve demokrate, patrioteve me n oer kombin dhe shtetin e tyre, qe populli yne ka pasur, jo vetem ne kohet modeme, recne tutje ne histori. Profili i tij prej intelektuali dhe shkrimtari spikati ne disa veprimtari, rcaj edhe jo rastesisht u zgjodh ne postet udheheqese dhe u nderua me tete cmime Wirenjohje te ndryshme. Ibrahim Rugova ishte edhe modeli i intelektualit te guxim- Ne mendojme se, nese intelektualit i mungon atributi i guximit, ne sensin qe ta ihe ta mbroje te verteten e vet ne cdo rrethane, atehere atributi i diturise, na del pak ite. i vaket. Kete patjeter qe e kane ushqyer edhe pikepamjet e tij mbi intelektualin pthesi, por te kundruara edhe ne kontekstin e shoqerise ku vepronte, ne ate te Erudizmi i tij, jo qe nuk e pengoi, por perkundrazi e ndihmoi qe ai te vrojtoje, t’i izoje dhe te kerkoje zgjidhje per probleme te ndryshme te shoqerise kosovare, ene ne balle te tyre demokratizimin e shoqerise, si nje parakusht per te celur proceve te tjera me te nderlikuara, me te rendesishme e me te thelbesore per n <ombetare. Natyrisht qe ne krye te ketyre proceve ai e shihte dhe e kerkonte~a n kosovar, te neperkembur, te nencmuar, te pemdjekur, te denuar nga regjimi st okupues serb. Duhet theksuar edhe nje fakt, se ai ka qene shume i hapur per ~base duke punuar edhe vete nje kohe ne to, por edhe fale natyres se tij prej
te celur. Por, nuk perjashtohet mundesia qe te tille ta kete bere misioni me te cilin qe :S Ndrigfm Kuffa, ne fjafen e tij tha: “Ka personalitete apo qendrime historike :ohe te caktuar, te frymezuara nga nje nevoje a thirrje e brendshme shoqerore se te caktuar apo e nje populli te tere – ze a puis i te cilit ata kthehen – qe arrijne ‘shtare udherrefyes dhe ndergjegjje e nje strategjie te caktuar kombetare; Mire?r/re shpesh perkon me nderprerjen e veprimit te kesaj strategjie a te ketij ;ohendricues. Nderkohe qe ashtu sig ndodh per te rrallat personalitete dhe storike, postmortumi i Dr Ibragim Rugoves perkoi dhe arrin ta shfaqe ende dhe alitetin e tij me po te njejten madheshti te autoritetit si ne gjallje. >3ialitete te cilat udhen e tyre perkundrejt politikes e kane kaluar duke ngjitur orrieres se saj; Ka te tjere qe kane kontribuar gjate ne studimin, formimin dhe ersonalitetit te tyre ne kulture a ne kendveshtrimin intelektual. Rugova qe vertet
i ardhur nga nje dimension i tille. Nje filozofi e njohur jete perbehet nga dy komponente te shqueshme nga njera tjetra: njera me e veshtire dhe me rigoroze, tjetra me e lehte dhe me e parendesishme; Qeshtja vendimtare – e shtruar per t’u zgjedhur – eshte se ne cilen rrote duhet t’i mberthejme jetet tona, ne vendosjen e maksimumit apo mini-mumit te kerkesave ndaj vetes. E nje njeri i formuar si Rugova duhet thene me per-ligjje se synoi te zgjidhte shtegun e gjere, vertet ate me te veshtirin por dhe me rigor-ozin, per te drejtuar jeten e tij; nje studiues si ai synoi te hynte sa me thelle e sa me lart hulumtimit te indit dhe struktures mendoro-organizative te shqiptarit, ashtu sig arriti ta bente mrekullisht ne tezen e mbrojtjes se doktoratures me titull “Kahe dhe premisa te kritikes letrare shqiptare (1504-1983)” apo ne “Kah teoria” ose ne “Kritika letrare”, por edhe ne ate aktivitet te gjalle prej dy dekadash ne revisten shkencore “Gjurmime albanologjike”. Thellesia e mendimit, aftesia depertuese filozofiko-psikologjike e argumentit, perspektiva shumeplaneshe e zgjidhjeve te mundshme, jane elemente te nje rendesie te gmuar qe shkenca jone sot po fillon t’i vieresoje gjithnje e me shume”.
Zv/ministri i Financave, z. Florion Mima solli ne fjalimin e tij kujtime nga takimi me Dr. Rugoven. Nder te tjera tha. “Kam pasur fatin qe, si shume shqiptare te tjere, te jem pjese e ekipeve te huaja qe punuan ne rimekembjen ekonomike te Kosoves. 6 vite jete e pune atje jane, padyshim, periudha me e bukur e jetes sime, ne drejtim te njohjes se Kosoves, popullit, historise, njerezve te medhenj te saj, duke perkuar, njekohesisht, edhe me nje kontributfare modest timin ne drejtim te ngritjes ngathemelet te nje sherbimi tatimor, si nje nga shtyllat e financave publike te Kosoves.
Vjeshta e 1999 perkon me fillimin e pergatitjeve per prezantimin e nje tatimi te paragjykuar mbi biznesin e vogel, si nje forme embrionale taksimi, si nje ushtrim qe do te pergatiste masen e tatimpaguesve por edhe te sherbyesve kontabel per revolu-cionin modem fiskal qe do te pasonte ne muajt e vitet ne vijim. Mbaj mend qe ne nje nga keto diskutime, i derguari i liderit historik te Kosoves, doktor Rugoves, thote: “Kosova meriton nje sistem tatimor me te drejte, nuk mund te vazhdohet me me tatim paushall’. Nuk e kuptova per momentin por me pas mora vesh qe ai term sim-bolizonte nje tatim te perafert, te paragjykuar, ne nje % fikse mbi xhiron e qe nuk kishte nje histori te kendshme ne Kosove pikerisht per shkak te elementeve abuzive e repre-sive, te tejshperdoruar nga autoritetet serbe. Koha i dha plotesisht te drejte doktor Rugoves. Sot Kosova ka nje nga sistemet tatimore me te perparuara ne tere vendet ne zhvillim dhe merret si shembull ne te gjitha tryezat a konferencat nderkombetare.
Burrat e medhenj te shtetit nuk ka nevoje te jene laureuar ne ekonomi, drejtesi ate drejte nderkombetare per te kuptuar sesi duhen shtruar trasete e popujve te tyre ne rrugetimin drejt prosperimit. Rugova ishte padyshim nje burre i madh shteti.
Ndersa, ministri i Kultures se Kosoves, Astrit Haracia, Presidentin Rug?ova e pershkroi si njeri qe fliste pak dhe shkurt, ndersa fjaline “Pavaresi per Kosoven”, e kishte shnderruar ne sentence, si nje fjali qe ngerthen tere per-pjekjen shekullore te shqiptareve per liri. Dyzet vjet me pare, nje student i leter-sise shqiptare ne Prishtine, Ibrahim Rugova i ri. fshehur nga policia komuniste e asaj kohe, shkon ne Rome dhe atje takohet me doajenin e arsimit dhe letersise shqiptare, djathtistin e perbetuar Ernest Koliqi.
Qka na thote ky takim i Romes? Na thote se, ne boten shqiptare, pas nje gjysme shekulli, u paraqit nje intelektual me vizion kombetar. Pse vizion kombetar? Sepse, ne ate kohe ishte ne kulm nje lloj levizje politike, levizje qe anatemonte traditen kombe-tare shqiptare, dhe ne vend te figures se Njeriut Kombetar, krijohej nje prototip artificial i quajtur “njeri i ri socialist”. Kombit i kishte zenc vendin grumbulli social.