I- Pro koalicioneve parazgjedhore, sepse: Koalicionet janë të rëndësishme jo vetëm për Partinë Demokratike (Rithemelimin), por në radhë të parë për vetë demokracinë! Sepse nëpërmjet koalicioneve parazgjedhore të gjitha partitë opozitare të djathta dhe qendrës kanë mundësinë e asocimit politik maksimalist. Është mënyra se si shqiptarëve u garantohet liria e votës, ndershmëria e barazia e procesit, numërimi korrekt i votës, përkthimi drejt i vullneteve të tyre në qeverisjen qendrore. Në këtë mënyrë asnjë votë e opozitës nuk shkon dëm, si nga partitë e vogla të djathta ashtu edhe nga ato parti opozitare, të cilat mund të krijohen pak muaj përpara zgjedhjeve (të nxitura ose jo nga loja e pistë e Ramës). Le të mos harrojmë që në rast se do të ishin lejuar koalicionet në zgjedhjet e 25 prillit 2021, ashtu siç i kërkoi PD, opozita sot do të ishte në pushtet! Ndaj zhbërja e ndryshimeve kushtetuese që hoqën koalicionet dhe që u kaluan me ndihmën e opozitës “kërpëratë” duhet të jetë kërkesë e vazhdueshme dhe e panegociueshme e opozitës sot. Më hollësisht këtë çështje e kam theksuar në diskutimin tim në Parlament në 5 maj 2023 (Pse deputetët e Kuvendit, veçanërisht ne të opozitës, duhet të votojmë kundër paketës për rritjen e pagave.), paragrafi I.2: “Thika pas shpine në garat zgjedhore. … Ne si opozitë nuk duhet të votojmë pro asnjë ligj, për sa kohë nuk kryhet e plotë reforma zgjedhore në vend. Rama u tall më 2020 dhe 2021 me interesin madhor të shqiptarëve për të votuar të lirë dhe me transparencë. Po me deputetët e kërpëratave, shkeli në prill 2021 marrëveshjen politike të qershorit 2020 për reformën zgjedhore, e cila dukej se kishte edhe mbështetjen e ndërkombëtarëve. Pengimi i koalicioneve parazgjedhore ishte një thikë pas shpine ndaj përpjekjeve që bëri opozita, për të garantuar një garë të drejtë zgjedhore. Kjo thikë pas shpine solli deformimin e garës, dhe për rrjedhojë, edhe të rezultatit zgjedhor në zgjedhjet e përgjithshme të 25 prillit 2021… …Rama na goditi sërish më 2023 në zgjedhjet vendore të 14 majit, ku, përmes makinacioneve, pengoi koalicionet parazgjedhore dhe i kushtëzoi ato, deri në përcaktimin e vulës apo siglës, apo, sikurse na ndodhi ne, deri në mosvendosjen e emrit të kryetarit të koalicionit në fletën e votimit…”

II- Pro listave të hapura, sepse:

Vetëm në këtë mënyrë sigurohet transparenca në zgjedhjet politike të kandidatëve për në Kuvendin e Shqipërisë. Shmanget në maksimum kryetarokracia dhe kandidatët e preferuar të kryetarit. Gjithashtu listat e hapura nënkuptojnë që duhet të zgjidhen për në Kuvendin e Shqipërisë ata kandidatë, të cilët gëzojnë mbështetjen, besimin dhe marrin përgjegjësinë përpara votuesve. Votimi i kandidatëve me lista të hapura do të rriste cilësinë e të zgjedhurve të Parlamentit, pasi deputetët që do të hyjnë në atë institucion do të duhet të kalojnë disa filtra jo vetëm të zgjidhen nga lidershipi i një partie. Deputetët e zgjedhur duhet të kalojnë “provën” reale te qytetarëve. Lista e hapur bën të mundur që kandidatët në listë të jenë në garë të ndershme edhe mes njëri- tjetrit. Listat e hapura rrisin cilësinë e sistemit, sepse në përzgjedhjen e atyre që do të shkojnë në Parlament, përveç vendimmarrjes së ardhur nga lidershipet e partive, efekt vendimmarrës ka edhe vetë qytetari me përzgjedhjen që vetë do të bëjë. Zhvillimi i Primareve, proces i cili në PD duhet të vazhdojë e të përmirësohet, do të ishte një lloj filtri pozitiv e me impakt të gjerë për kandidatët për deputetë të PD, pasi të korrigjohen dhe pak mangësi nga procesi i mëparshëm.
III- Zvogëlimi i numrit të deputetëve, sepse: Tkurrja e popullsisë ( përflitet në shifrat 1.700.000 banorë)duhet të na bëjë të reflektojmë që edhe numri i deputetëve në Parlamentin e Shqipërisë të reduktohet, në maksimumi 100, në mënyrë që të rritet përfaqësimi cilësor në pushtetin ligjvënës dhe ky përfaqësim të jetë në raport të drejtë e të pranueshëm me popullsinë e vendit. Besoj se ulja e numrit të deputetëve do të kontribuojë në kthimin e dinjitetit të institucionit ligjvënës, pasi çdo parti do të synojë të zgjedhë paraprakisht kandidatë të spikatur. Njëherazi ky reduktim i numrit të deputetëve në Kuvendin e Shqipërisë duhet të reflektohet edhe në administratën publike, e cila është rritur ndjeshëm në këto 11 vite të pushtetit të sektit Rama me pak specialiste e shumë patronazhistë dhe është e provuar tashmë që patronazhistët punojnë vetëm për partinë e sektin në pushtet duke keqpërdorur taksat e popullit.

IV- Vota e emigrantëve e domosdoshme, sepse: Partia Demokratike duhet të përpiqet për të garantuar dhe të këmbëngulën për votën e diasporës shqiptare, për të cilën ka dhe një vendim të Gjykatës Kushtetuese, i cili e cilëson mohimin e të drejtës së votës së shqiptarëve që jetojnë jashtë kufijve si antikushtetuese dhe shkelje të të drejtave themelore të tyre. Vota e emigrantëve nuk duhet të frikësojë politikën shqiptare. Askush nuk duhet ti frikësohet adresës politike të kësaj vote. Ajo është votë e njerëzve që duan vetëm Shqipërinë, prosperitetin dhe të mirën e saj…Natyrisht duhet të përcaktohen mirë modalitetet e regjistrimit të diasporës për pjesëmarrje në votime, sepse mund të ekzistojë rreziku që nëse regjistrohen nëpërmjet portalit e- Albania, të dhënat e tyre mund të keqpërdoren nga qeveria dhe vota e tyre të manipulohet. Mënyra se si do të llogaritet vota e tyre, në cilat qarqe, sa deputetë i korrespondojnë, etj është tjetër gjë, e cila diskutohet në një fazë të dytë.

Botuar në Gazeta Sot më 03.02.2024

Dy ditë më parë, Komisioni për Ekonominë dhe Financën miratoi shtyrjen e afatit të ligjit Nr. 55/2015 “Për Investimet Strategjike” deri më 31 dhjetor 2026. Ky ligj u miratua në maj të vitit 2025, si një masë e përkohshme trevjeçare për nxitjen e investimeve strategjike në ekonomi. Që nga ajo kohë, është shtyrë gjashtë herë.
Në bazë të këtij ligji, shteti është i detyruar t’i ofrojë investitorëve strategjikë infrastrukturë ndihmëse, si furnizim dhe përshtatje të rrjetit elektrik, furnizim me ujë të pijshëm, kanalizime dhe trajtim të ujërave të ndotura, si dhe infrastrukturë rrugore. Shumë oligarkë të Ramës janë gjetur komod me këtë ligj, kanë përfituar pa cak dhe, edhe tani kur janë bërë nëntë vite që kanë vjelur favore, kërkojnë që ai të vazhdojë në pafundësi.
Raporti i Departamentit Amerikan të Shtetit për klimën e investimeve në Shqipëri, i vitit 2021, ka theksuar se ligji i investimeve strategjike “korrupton logjikën investuese dhe nuk është aspak miqësor me investitorët e huaj”.
Lind pyetja: pse qeveria nuk e ka sjellë që të gjashta herët vetë kërkësën për shtyrjen e ligjit të përgatitur prej saj, por ngarkon e mbingarkon deputetë të veçantë të shumicës parlamentare? Çfarë kërkon të fshehë, duke i nxjerrë gështenjat nga zjarri, përmes deputetëve të veçantë?
Është shumë e qartë pse qeveria nuk e paraqit vetë kërkesën. Rreket të shmangë llogaridhënien dhe transparencën për ecurinë dështake deri tani, të 55 projekteve që kanë marrë statusin e investimit strategjik dhe kanë shkelur me të dyja këmbët kërkesat dhe kushtet e miratimit të statusit, në nivel të investimit të kryer, punësimit të realizuar dhe dobive për komunitetet ku është investuar me këtë status.
Me këtë ligj, investitorit strategjik i jepet një ndihmë e padrejtë në raport me pronarin e tokës, duke cënuar një nga bazat e tregut të lirë dhe kapitalizmit, respektimin e kapitalit të tokës. Ai ka krijuar një problematikë serioze në raport me të drejtat e pronësisë, duke ligjëruar shtetëzimin e pronës private për interesa të investitorëve privatë të afërt me Ramën dhe sektin e tij .
Ligji ka përbërë një injorim të plotë të master-planeve të zhvillimit të zonave të ndryshme me potencial të madh në vend. Ai ka dështuar të thithë investime të huaja, por është përdorur për përfitime nga njerëz të afërt me qeverine, duke gjeneruar një parajsë të miratimit të ofertave të pakërkuara të oligarkëve.
Këto oferta-projekte nuk kanë qenë investime strategjike, por një maskim gjoja ligjor, për atë që realisht po ndodh për nëntë vite rradhazi tek ne, përmes këtij ligji: megavjedhje me ligje dhe procedura, në kurriz të qytetarëve pronarë në Bregdet dhe në zonat me atraksion turistik. Ligji ka ngjallur konflikte të forta sociale dhe ka rritur kostot e shoqërisë për kompensimin e ish-pronarëve. Kontratat janë dhënë pa asnjë garë, pa transparencë dhe pa asnjë mekanizëm monitorues të këtyre projekteve.
Shtyrja e ligjit gjashtë herë dhe mosardhja e qeverisë në Kuvend, për të mbrojtur shtyrjen, vërteton mungesën e favorizimit real të projekteve në sektorë strategjikë të ekonomisë, por thjesht ndërtimin nga njerëz afër qeverisë të objekteve në zona të ndryshme të vendit, në bregdet për tetë vitet e para dhe tani, ndërtime në zonat malore, ku toka do të jepet me 1 euro, përmes Paketës së Maleve.
Abuzimet me këtë ligj kanë qenë evidente në zonat bregdetare, ku ligji është përdorur për të mbështetur projekte ndërtimesh vilash private dhe jo kompleksesh turistike, sikurse ka ndodhur në Mal të Zi dhe Turqi.
Partia Demokratike që do të vijë në pushtet pas zgjedhjeve të 11 majit 2025, jo vetëm që do të abrogojë zgjatjet pa fund të këtij ligji abuziv, por do të kërkojë dhe nxisë realizimin e një auditimi të plotë dhe të pavarur të pasojave që ka prodhuar ligji, si dhe të mënyrës se si është zbatuar. Ajo, për rastet e abuzuara të vërtetuara, do të kërkojë vënien para përgjegjësisë ligjore të abuzuesve.
Ndërkohë, abuzimet me këtë ligj po zgjerohen edhe më shumë, me propozimin e fundit të një deputeti të shumicës, që deri në fund të vitit 2026, të gjitha resortet me 4-5 yje që kanë një kontratë me një ‘brand name’ ndërkombëtar, të vijojnë të bëjnë biznes pa taksa. Edhe kjo nismë ligjore për të zgjatur me 2 vite afatin për përjashtimin e këtyre bizneseve nga tatimi mbi të ardhurat, u miratua nga Komisioni i Ekonomisë dy ditë më parë. Ajo zgjeron abuzimin me Ligjin Nr. 55/2015 dhe përbën qokën e radhës për oligarkët e Rames, në prag të zgjedhjeve.
Përjashtimi nga taksat i investimeve me 4-5 yje, me kontratë me ‘brandet’ ndërkombëtare, u bë në vitin 2019 dhe janë 11 struktura turistike që deri tani e kanë përfituar këtë status. Me sa duhet, oreksi ka ardhur duke ngrënë dhe të gjithë oligarkët e Ramës kanë rendur pas gjetjes(blerjes) së një emri përfaqësues marke ndërkombëtare, për t’u pasuruar akoma dhe më shumë me një trajtim të padrejtë favorizues dhe parajse fiskale.
Praktikisht, përmes zgjatjes së këtij përjashtimi, favorizohen pa asnjë përfitim real të ekonomisë sonë, një pakicë hotelesh dhe resortesh, ndërsa shumica dërrmuese e strukturave të tjera turistike të vendit paguajnë rregullisht taksat. Edhe ky ligj hyn në armatën e madhe të ligjeve të qepura me porosi nga Rama dhe sekti i tij, ligje të cilat Partia Demokratike do t’i shfuqizojë të parat, sapo të vijë në pushtet, për t’ia kaluar pushtetin real interesave të qytetarëve, dhe jo oligarkëve.

Përse u cënua statusi i nënpunësve të sistemit te burgjeve?
Ndryshimet ligjore në fundvit, prioritet të drejtat e njeriut apo punësimet politike?
Në rendin e ditës së fundit të Kuvendit për këte vit, ishte përfshirë për t’u diskutuar Projektligji “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.81/2020, “Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim dhe të paraburgosurve”.
Në lexim të parë, nga vetë emërtesa ligjore, pritshmëritë për mua si deputet ishin se kishim të bënim me një ndryshim për të përmirësuar kushtet dhe të drejtat e njeriut të të dënuarve dhe të paraburgosurve.
Ndërsa, në brendësi projekligji i sjellë nuk përmban asnjë dispozitë në këtë drejtim, përkundrazi synon thjesht saktësimin e rregullimit të marrëdhënies së punës së nëpunësve të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve (DPB) dhe institucioneve të ekzekutimit të vendimeve penale duke kaluar në rregullimin e tyre sipas Kodit të Punës, si dhe krijimin e kushteve për plotësimin e vendeve vakante në pozicionet e punës në këto institucion.

Ne si deputet kemi përgjegjësi që kur propozojmë ndryshime në një ligj të kësaj natyre dhe para se të investohet Kuvendi në një proces legjislativ, të analizojmë mbi ecurinë dhe rezultatet e deritanishme të këtij ligji dhe nevojat për rregullim, në optikën e avancimit të të drejtave të njeriut. Kjo nuk do të thotë të përjashtojmë teknalite te tjera, por thelbi i ndërhyrjes të ketë si prioritet të drejtat e njeriut.

REKOMANDIMET E AVOKATIT TË POPULLIT

Nuk pashë asnjë dispozitë apo përmirësim ligjor që të reflektojë edhe rekomandimet e Avokatit të Popullit në këtë fushë. Janë një mori çështjesh dhe rekomandimesh nga Avokati i Popullit si:

Për trajtimin me shumëllojshmëri ushqimore;

Për marrjen e masave të nevojshme për përmirësimin e procedurës që duhet të ndiqet nga stafi mjekësor i Institucioneve të Ekzekutimit të Vendimeve Penale për përcaktimin e kohëzgjatjes së përdorimit të medikamenteve si dhe rekomandimeve të nevojshme për kontrolle apo veprime të mëtejshme në kartelën klinike të të burgosurit;

Marrjen e masave të nevojshme dhe të menjëhershme nga strukturat e Ministrisë së Drejtësisë në bashkëpunim me Drejtorinë e Përgjithshme të Burgjeve, për përllogaritjen e një buxheti të dedikuar për të garantuar efektivisht të drejtën e të burgosurve për zhvillimin e arsimit të mesëm dhe të lartë në institucionet e ekzekutimit të vendimeve penale.

Madje, janë rekomanduar edhe përmirësime ligjore, që mazhoranca as nuk i ka marrë në konsideratë, si:

Marrja e masave të nevojshme që të rishikohet neni 3 “Përkufizime”, i ligjit nr. 81/2020, “Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim dhe paraburgosurve”, përkatësisht në pikën 1 të tij ku përkufizohen “Anëtarët e familjes”, në funksion të zgjerimit të këtij rrethi.

Marrjen e masave të nevojshme për garantimin e të drejtës të të burgosurve për të kryer biseda telefonike me anëtarët e familjes, të afërmit dhe në raste të veçanta me të tretët, sipas akteve ligjore në fuqi.

Problematika të tjera që kërkojnë vëmendjen e Kuvendit kanë të bëjnë me tenderat në raport çështjet e sigurisë dhe blerjen e medikamenteve

Rreth 85% e tenderave bëhen pa garë, me procedurën negocim pa shpallje paraprake të njoftimit të kontratës. Rasti i burgut të Peqinit është ulëritës, ku ndonëse janë bërë tendera me qindra milionë lekë për kamera dhe përforcimin e infrastrukturës së sigurisë, u arrit të futej armë e të bëhej vrasje brenda burgut;

Në mënyrë të vazhdueshme është raportuar nga mediat se të dënuarve u mungojnë barnat mjeket, energji elektrike, pagesat e orëve të punë, ndonëse bëhen tendera për prokurimin e këtyre mallrave dhe shërbimeve;

Po zbatimi i kontratave. A ka kapacitete Drejtoria e Burgjeve për të monitoruar këto prokurime për të siguruar mallra dhe shërbime me cilësi.

KUSHTET E BURGJEVE

Pse nuk merren në konsideratë gjetjet dhe sugjerimet e monitoruesve ndërkombëtarë për kushtet e burgjeve.

Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës dhe Trajtimit ose Ndëshkimit Çnjerëzor ose Poshtërues (KPT) ka publikuar raportin e tij për vizitën e majit 2023 në Shqipëri. Objektivi kryesor i vizitës së KPT-së në Shqipëri në vitin 2023 ishte rishikimi i trajtimit dhe kushteve të paraburgimit të personave të mbajtur në paraburgim policor dhe në burgje. Në fokusin e vizitës ishte gjithashtu edhe situata e pacientëve psikiatrikë dhe e të burgosurve me çrregullime mendore. Delegacioni i KPT-së shqyrtoi gjithashtu, për herë të parë në Shqipëri që nga viti 2000, trajtimin e të strehuarve me aftësi të kufizuara intelektuale në institucionet e kujdesit social.

Gjetjet e vizitës së vitit 2023 theksojnë se sa i përket trajtimit të personave të ndaluar nga policia duket se ruhet, kërkohet ende veprime të tjera plotësuese për të çrrënjosur keqtrajtimin nga ana e policisë.

KPT-ja ka shprehur shqetësime të mëdha në lidhje me kushtet në paraburgim dhe trajtimin e të paraburgosurve ndaj të cilëve është vendosur ose një masë trajtimi i detyrueshëm i urdhëruar nga gjykata, sipas nenit 46 të Kodit Penal, ose vendosja e përkohshme në një institucion psikiatrik (neni 239 i Kodit të Procedurës Penale);

Për sa i përket ofrimit të kujdesit shëndetësor për të dënuarit, bëhen rekomandime, ndër të tjera për të përforcuar burimet e personelit shëndetësor në IEVP-të e Fierit dhe të Peqinit, për të mundësuar vizita të rregullta nga një psikiatër në shumicën e IEVP-vë të vizituara dhe për të përforcuar ofrimin e kujdesit psikologjik për të dënuarit. Në veçanti, nga këto vizita u zbulua se në këto IEVP rezultoi se nuk qe realizuar asnjë aktivitet terapeutik apo profesional për pacientët.

Pavarësisht përmirësimeve të dukshme të bëra në Spitalin e Burgut të Tiranës që nga vizita e mëparshme e KPT-së në vitin 2021, për shkak të strukturës së saj penitenciare, KPT-ja vazhdon të konsiderojë se kushtet e jetesës që u ofrohen pacientëve mbeten të papërshtatshme.

III. PËR TË MITURIT DHE GRATË

Çfarë informacioni kemi ne si deputet për kushtet e të miturve dhe grave në burgje. Sipas paragrafit 3 dhe 4 të nenit 5 të ligjit në fuqi parashikohet se:

Të miturit e burgosur trajtohen duke respektuar të drejtat dhe liritë themelore të tyre. Trajtimi mbështetet në interesin më të lartë të të miturit, të riintegrimit shoqëror, edukimit dhe parandalimit të përsëritjes së veprave penale nga i mituri, në përputhje me kushtet dhe rregullat e parashikuara në Kodin e Drejtësisë Penale për të Mitur;

Gratë e burgosura trajtohen duke respektuar të drejtat dhe liritë themelore dhe pa diskriminim për çdo shkak të parashikuar nga legjislacioni në fuqi për mbrojtjen nga diskriminimi, duke parandaluar çdo akt dhune me bazë gjinore, që sjell dëmtim fizik, seksual ose psikologjik, vuajtje ose çdo formë tjetër abuzimi e keqtrajtimi, që dënohet sipas legjislacionit në fuqi.

Por çfarë ndodh në realitet?

Përdorimi në mënyrë arbitrare i arrestit në burg ndaj të miturve ose në mënyrë të tejzgjatur vjen jo vetëm në kundërshtim me Standardet Ndërkombëtare, por gjithashtu dëmton zhvillimin psiko-social të të miturit, e privon atë nga e drejta për t’u rritur pranë familjes së tij, për t’u shkolluar njësoj si fëmijët e tjerë dhe gjithashtu e bën vulnerabël ndaj rrezikut të influencës së krimit. Rregullat Minimum Standard të Kombeve të Bashkuara për Administrimin e Drejtësisë për të Mitur (rregullat e Pekinit) parashikojnë se arresti në burg duhet të aplikohet si një masë e fundit për një afat kohor sa më të shkurtër të mundur. Këto rregulla inkurajojnë aplikimin e alternativave të ‘arrestit në burg’.

A funksionojnë shërbimet e specializuara në shërbim të grave shtatzëna dhe atyre me fëmijë në gji. Nëse po çfarë mund të bëhet për ta përmirësuar më tej. Këto duhet të jenë objekt i propozimeve ligjore.

PËR SISTEMIN BIS-24

Tashmë u bë disa kohë që ë shtë miratuar regjimi i posaçëm i njohur si 41-bis sipas modelit italian ose i etiketuar edhe mediatikisht si burg brenda burgut. Natyrisht, me përmasat monstruoze që ka marrë krimi në Shqipëri bëhet edhe e nevojshme edhe vendosja e disa rregullave strikte.

Por, vendosja e rregullave duhet të analizohen edhe në raport me infrastrukturën e burgjeve për të garantuar që një regjim i tillë i rreptë të mos cenojë thelbin e të drejtave të njeriut. Janë një sërë vendimesh të Gjykatës Europiane të Drejtësisë, lidhur me këtë regjim, të cilat kanë vendosur disa standarde për të balancuar dhe vendosur kriterin e proporcionalitetit për aplikimin e regjimit të posaçëm të sigurisë.

Prandaj, diskutimi dhe analiza që duhet bërë është nëse ecuria e deritanishme është në përputhje me standardet e përcaktuara në Konventën Europiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore , Rregullat Europiane të Burgjeve të miratuara nga Komiteti i Ministrave të Këshillit të Europës në 11 Janar 2006, Standardet minimale të Rregullave për Trajtimin e të Burgosurve (Nelson Mandela Rules) të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në 17 Dhjetor 2015. Veçanërisht duhen vlerësuar rekomandimet e KPT për sistemin 41 -bis në Itali, gjatë vizitës së kryer në vendin fqini.

Është e lehtë për të kopjuar modele, por a kemi ne infraskturë të përshtatshme për të garantuar që ky model të jetë në proporcion me kufizimet e të drejtave të njeriut, në një kohë kur edhe ne regjimet e zakonshme vihen re kufizime të të drejtave.

DISKUTIMI PËR PUNËSIME PËR ZGJEDHJE

Por çfarë solli mazhoranca në ditën e fundit të vitit për ndryshime në ligjin nr. 81/2020 “Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim dhe të paraburgosurve”?

Në ambalazhin e një intepretimi të nenit 2 të ligjit nr. 152/2013 “Për nëpunësin civil”, ju si mazhorancë, ju si sekt në pushtet në institucionet e sigurisë po krijoni pasiguri për punonjësit e burgjeve, duke i “internuar” në dispozitat e kontratave afatshkurtra të Kodit të Punës. Në një kohë kur ne duhet të synojmë të promovojmë përfshirjen në garancitë dhe mbrojtjen e ligjit të shërbimit civil të sa më shumë institucioneve, Qeveria Rama bën të kundërtën.

Ju me këto ndryshimë, po i shndërroni në të “burgosur politikë” punonjësit për t’i indimiduar e vendosur zinxhirët kontrollit në prag zgjedhjesh.

Jo vetëm kaq, por intriga që fshihet këtu lidhet drejtpërdrejte me punësimet për zgjedhjet e 14 majit që kuptohet nga vetë relacioni e Komisionit të Sigurisë, ku propozuezja thekson (citoj) se “Përmes ndryshimit të regjimit të marrëdhënies së punës së këtyre nëpunësve do të arrihet një plotësim më i shpejtë i vakancave, duke ndikuar direkt në rritjen e nëpunësve, normalizimin e ngarkesës së punës, si dhe në rritjen e cilësisë së shërbimit të ofruar dhe respektimit të të drejtave të të dënuarve dhe të paraburgosurve….(vijon)Nga ana tjetër, edhe procedura e rekrutimit të një nëpunësi civil kërkon një kohë mjaft të gjatë dhe nuk garanton shpejtësi në zëvendësimin e nëpunësve të larguar në një periudhë të shkurtër.

Çfarë është ky nxitim? Përgjigjen e thoni vet ju. Momentalisht janë 406 vende vakante. Pyetja që shtroj unë, a po na sillni këtu një ligj për të sjellë ortekun e patronazhistëve në administratën e burgjeve. A po cenohet siguria e burgjeve, duke shmangur garancitë e pastërtisë së figurës që ofronte ligji për shërbimin civil, për të nisur punësime pa kritere e pa filtra në institucione e sigurisë së lartë.

Shikoni institucionin e kadastrës, drejtoritë vendore. Edhe ato me Kod Pune janë dhe batërtia e ndryshimeve të punonjësve është e tillë saqe ka cenuar drejpëdrejt profesionalizmin dhe sigurinë juridike të pronësisë.

Prandaj, mazhoranca solli këtë ligj. Halli i saj janë zgjedhjet dhe ky propozim është shëmbëlltyra e sistemit të kapjes së shtetit, aq sa paranoja dhe frika e ka çuar deri te burgjet, ku tani pervecse jane mbushur nga krimi, po e mbushet edhe me krimin tuaj elektoral.

V.O. Me forcën e kartonit ndryshimet në ligjin e sipërcituar (në diskutimin që unë mbajta në Kuvend) kaluan duke u hapur rrugë punësimeve për ortekun e patronazhistëve dhe cënimin e statusit të nënpunësve aktualë.

Botuar në Gazeta Sot më 26.12.2024

Akti Normativ Nr. 4 datë 27.11.2024 “Për një shtesë në ligjin nr.29/2023 “Për Tatimin mbi të Ardhurat”, të ndryshuar”, vërteton edhe njëherë qëndrimin e padrejtë, grotesk dhe imponues të sektit Rama ndaj biznesit në tërësi, por sidomos ndaj profesioneve të lira. Kjo administratë, e frymëzuar nga sekti Rama në qeverisje, në aventurizmin dhe diktatin e saj ndaj pjesës më krijuese të shoqërisë sonë, profesionistëve të lirë, nuk dëgjon të pranojë fajin me trajtimin diskriminues ndaj tyre, të nxjerrë lakuriq përpara shqiptarëve nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese i datës 27 qershor 2024.

1. Akti Normativ Nr. 4 kërkon të shpëtojë diçka që nuk shpëtohet!

Akti Normativ Nr. 4 përpiqet tani të shpëtojë çka nuk mund të shpëtohet: shkeljen flagrante të Kushtetutës ndaj 6541 profesionistëve të lirë, të cilët u detyruan t’i paguajnë shtetit 5 milionë euro, për shkak të miratimit dhe zbatimit të një ligji krejtësisht abuziv dhe antikushtetues. Sekti në fuqi duhet të mbahen përgjegjës juridikisht dhe materialisht për keqtrajtimin fiskal të mbi 29 mijë profesionistëve të lirë që nga janari i këtij viti, si dhe për humbjet e shkaktuara këtyre 6541 profesionistëve të lirë, nga ngrirja e fondeve të tyre në vlerën e përgjithshme 5 milionë euro për muaj me radhë.

Asnjëherë nuk duhet të harrojmë atë gjë të rëndë që ndodhi me aventurën e sektit në fuqi dhe administratës së tij tatimore në periudhën janar-qershor 2024. Ndryshimet ligjore në Ligjin “Për Tatimin mbi të Ardhurat” shkelën parimet e barazisë kushtetuese, të drejtën themelore të veprimtarisë ekonomike, si dhe cenuan parimin e shtetit të së drejtës dhe të sigurisë juridike. Zbatimi i këtyre ndryshimeve për muaj me radhë krijoi pasiguri juridike për bizneset e reja, ofrues të shërbimeve profesionale. Nuk duhet të harrojmë që gjatë muajit prill të këtij viti, referuar të dhënave të QKB-së, për shkak të parapagimit të tatimit, depozituan kërkesë për pezullim aktiviteti 10,470 biznese të profesioneve të lira.

2. Skandal kolektivizimi i një gjoja “zgjidhjeje”-penalizim për të gjithë profesionistët e lirë!

Trajtimi i diferencuar tatimor i profesioneve të lira, kundrejt bizneseve të tjera, që, deri me vendimin e Gjykatës Kushtetuese, ju jepej kohë deri më 30 dhjetor 2029 të përshtaten me sistemin e ri fiskal, cenoi rëndë lirinë e veprimtarisë ekonomike. Gjykoj se dikush duhet mbajtur përgjegjës ligjërisht dhe administrativisht për këtë akt dhe ky dikush është sekti Rama në fuqi.

Ishte vërtet paradoksale dhe grotekse, në një kohë që zbatimi i ligjit për tatimin mbi të ardhurat shkeli Kushtetutën, pasi diskriminoi qartazi tatimpaguesit, propozuesit e ligjit dhe ligjvënësit socialistë e kanalizuan diskutimin në mënyrë hipokrite tek shmangia e detyrimeve nga profesionet e lira, që është nxitur nga hapësirat ligjore. Kjo paraqitej tërësisht e padrejtë dhe jo profesionale, pasi organet tatimore i kanë të gjitha mjetet, për të luftuar abuzuesit, dhe nuk kishte pse të kolektivizohej një zgjidhje-penalizim për të gjithë profesionistët e lirë të ndershëm!

III. U rrezikua kolapsi i sistemit të taksapaguesve

Për rrjedhojë të kësaj politike fiskale diskriminuese, te 29 mije profesionistet e lire u vunë përpara vështirësish financiare për të parapaguar brenda 30 qershorit 2024 këstet e tatimit, duke rrezikuar kolapsin e sistemit të tatimpaguesve. Tani, ky Akt Normativ Nr. 4, grotesk dhe i pafytyrë, kërkon t’u vërë kapak abuzimeve të nisura që nga janari 2024, po nga një akt tjetër normativ! Në janar të këtij viti, pasi nuk u arrit të bëhej gati formulari i ri i deklarimit të të ardhurave, qeveria miratoi një akt normativ në ligjin e ri “Për tatimin mbi të ardhurat”, i cili përcakton se deklarimi i të ardhurave do të bëhet sipas modelit të formularëve të vjetër, pra atyre ekzistues, por sipas normave të reja tatimore që nisin zbatimin nga 1 janari 2024 me të vetëpunësuarit e profesioneve të lira.

Që në janar 2024, në muajin e parë të zbatimit të ligjit kontrovers, kishte vakuum ligjor, paqartësi ligjore dhe mangësi për zbatimin e tij, të cilat dëmtuan të vetëpunësuarit e profesioneve të lira. Ekonomistët, kontabilistët dhe ekspertët kontabël të mbarë vendit mbetën të befasuar që ky parashikim ligjor nuk u zbatua nga administrata tatimore dhe u vendos parapagimi i tatimit, ndryshe nga çfarë parashikohej në ligj dhe orientimeve nëpërmjet trajnimeve të zhvilluara.

Kush mban përgjegjësi sot për këtë situatë groteske të krijuar nga mos-profesionalizmi dhe arroganca e administratës sonë tatimore, si dhe për rrezikimin e çuarjes në kolaps të sistemit të taksapaguesve? Jo vetëm përmbajtja juridike e njoftimeve të Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve për llogaritjen e parapagimit ishte e gabuar, por edhe nuk u zbatua korrekt ligji i ri, që njihte zbritjen e shpenzimeve me 30% te te ardhurave. Kush do të paguajë për këto shkelje ligjore dhe etike të administratës ndaj profesionistëve të lirë?

xxx

Aventurizmi dhe papërgjegjshmëria ekstreme e sektit Rama në trajtimin ndaj biznesit të ndershëm, sidomos pjesës më krijuese dhe intektualë të tij, profesionistëve të lirë, nxjerr zbuluar gjendjen e mjeruar dhe absurde ku e ka katandisur Rama sistemin tonë tatimor. Partia Demokratike u paraqet shqiptareve nje alternative fiskale ndryshe, nje administrate fiskale dhe politike fiskale te ndershme dhe te orientuar nga ndihma për qytetarin taksapagues

Krahas taksës se sheshte 10 përqind, qe do te vendose drejtësinë tatimore dhe do te nxisë biznesin te investoje fitimin e tij dhe te hape me mijëra vende te reja pune,PD propozon krijimin e një karte të konsumatorit, që do të mundësojë rimbursimin e 100% të TVSH-së për produktet bazë të shportës për çdo pensionist dhe për çdo familje që është në vështirësi ekonomike.

Botuar në Gazeta Sot më 21.12.2024

Fondi Monetar Ndërkombëtar(FMN) përfaqëson një nga tre institucionet e dala nga Konferenca e Bretton Woods-it 80 vite më parë. Ai u themelua më 27 dhjetor 1945. Qëllimi primar i themelimit të tij ishte që të realizonte një bashkëpunim monetar mes vendeve të porsadala nga Lufta e Dytë Botërore, si dhe një stabilitet monetar e financiar të tyre, për të shpejtuar rritjen ekonomike dhe për të ngritur nivelin e punësimit në botë.
Profili historik dhe aktual i FMN-së
Roli i Fondit Monetar Ndërkombëtar është unik dhe i pazëvendësueshëm në mbikqyrjen e sistemit monetar ndërkombëtar dhe në monitorimin e politikave ekonomike dhe financiare të 185 vendeve anëtare të tij.
Mbikqyrja e FMN-së ofron vlerësim të specializuar të zhvillimeve ekonomike dhe financiare globale dhe rajonale. Fondi jep po ashtu këshilla rreth rreziqeve që i kanosen stabilitetit dhe rritjes ekonomike të seicilit vend anëtar.
Fondi jep kontributin e tij në tre qasje të ndryshme. Së pari, ai mbikqyr dhe monitoron zhvillimet financiare dhe ekonomike globale, rajonale dhe të seicilit vend anëtar, duke dhënë këshilla profesionale mbi politikat e ndjekura nga shtetet e ndryshme, që synojnë të shmangin krizat ekonomike.
Së dyti, FMN u huazon para vendeve në vështirësi në bilancin e pagesave, për t’u dhënë financim të përkohshëm dhe suport në korrigjimin e problemeve akute që kanë.
Së treti, Fondi u jep vendeve asistencë teknike dhe trajnim në fushat e tij të ekspertizës.
FMN ka aplikuar mbikqyrjen dhe asistencën teknike në zhvillimin e standarteve dhe kodeve të praktikës së mirë, në fushat e saj të përgjegjësisë, duke kontribuar në forcimin e financave publike te shume vendeve ne bote. Fondi luan gjithashtu një rol të rëndësishëm në luftën kundër pastrimit të parave dhe terrorizmit.

11 vite këshilla të injoruara të FMN-së në Shqipëri!
FMN ka kontribuar ndjeshëm në periudhën e vështirë të tranzicionit 34 vjeçar të vendit tonë. Shqipëria u bë vend anëtar i FMN-së në vitin 1991. Në vitin 2014, pavarësisht se Fondit i mori hua 330 milionë euro për mbështetje buxhetore, sekti në qeverisje në Shqipëri e rrudhi dhe e pakësoi shumë rolin aktiv dhe gati përcaktues që ka patur FMN në vitet e mëparshme, duke e kufizuar bashkëpunimin me FMN-në në vetëm rolin e këshilluesit, sipas Nenit 4 të Marrëveshjes me FMN.
Gjatë këtyre 11 viteve të misioneve të tij faktmbledhëse, FMN ka kërkuar në vijimësi transparencë të plotë për menaxhimin e kontratave koncesionare dhe PPP, si dhe përfshirjen e pagesave të tyre në bilancin e Buxhetit të Shtetit të çdo viti buxhetor. Duke parë se, po ta bënte këtë, borxhi publik do të rritej ndjeshëm me gati 20 përqind të GDP-së, sekti në qeverisje e ka injoruar plotësisht këtë rekomandim të bazuar në praktikat më të mira dhe parimet e mirëqeverisjes së OECD-së.
FMN ka kërkuar transparencë edhe për fondet e rindërtimit, duke ripërsëritur kërkesën për të qenë pjesë e kontrollit të menaxhimit të financave publike, njëlloj si dhe për fondet për Pandeminë nga Covid-19.
Fondi ka tërhequr vëmendjen për risqet fiskale të shtuara në skemat e garancisë për sektorin privat dhe në mbështetjen pa kriter për sipërmarrjet shtetërore, si OSHEE, ujësjellësit, etj., duke theksuar se nevojitet reformë urgjente në sektorin e energjisë dhe ujit.
FMN ka kërkuar që vëmendja duhet të përqendrohet të dobësitë e sektorit të pasurive të paluajtshme, si dhe te risqet që paraqesin asetet virtuale të këtij sektori, duke i hapur rrugë pastrimit të parave.
Ka rekomanduar rishikimim e skemës së mbrojtjes sociale, e cila është më e ulëta në Ballkanin Perëndimor, për të ofruar një mbulim më të mirë, duke ndihmuar ata që kanë më shumë nevojë.
Asnjë nga këto rekomandime dhe këshilla shumë të vlefshme dhe aktuale të specialistëve të FMN-së nuk janë marrë në konsideratë nga qeveria e Sektit Rama.
Asnjë rrugëzgjidhje e dhënë nga FMN për sistemin fiskal nuk është pranuar nga Rama
Për Fondin Monetar Ndërkombëtar, sistemi ynë aktual i taksave është kompleks dhe i fragmentuar. Ndryshimet e shpeshta në të kanë minuar stabilitetin dhe transparencën e sistemit.
Fondi këshillon për një sistem tatimor më transparent, më të drejtë, më efikas dhe më të thjeshtë, i cili do ta bënte Shqipërinë më tërheqëse për investimet e huaja. Edhe kjo qasje e ofruar nga FMN është injoruar totalisht.
Ekspertët e institucionit ndërkombëtar kanë propozuar që të hiqen përjashtimet e ndryshme të bëra me taksat, si tek arsimi privat, tek shëndetësia, etj.
FMN ka hedhur me të drejtë dyshime edhe mbi menaxhimin e vendimit për përjashtimin nga TVSH të bizneseve që kanë xhiro vjetore deri në 10 milionë lekë. Sipas Fondit, synimi për uljen e pragut ishte adresimi i informalitetit, por administrata tatimore nuk ka kapacitete për të monitoruar në mënyrë efektive këtë segment të madh të taksapaguesve. Për më tepër, ekzistojnë pragje të shumëfishta për sektorë të ndryshëm, te cilat minojnë thjeshtësinë e sistemit.
Institucioni ndërkombëtar që ka 34 vite që na këshillon, ka propozuar që përjashtimet e bëra për bizneset në sektorin e turizmit të rishikohen, pasi TVSH-ja për akomodimin në hotel është taksë që u takon të huajve, jo qytetarëve, dhe këta të fundit mund të jenë më pak të ndjeshëm ndaj një çmimi, nëse shërbimi i biznesit është unik.
FMN ka terhequr vemendjen qe te mos menaxhohet Buxheti i Shtetit permes akteve normative, si një rrugë që shmang shqyrtimin parlamentar të ndryshimeve në Buxhet dhe shton paqartësitë për objektivat, politikat dhe synimet e planit kryesor ekonomik të qeverisë dhe vendit.
xxx
Asnjë nga këto propozime të vlefshme dhe profesionale, nga këto këmbana alarmi për rrugën pa krye që ka marre disiplina buxhetore, financiare dhe fiskale e Shqipërisë nuk është marrë parasysh nga Rama.
Qeveria vijon me kokëfortësi të injorojë çdo konstatim dhe vërejtje të Fondit Monetar Ndërkombëtar, e vendosur në rrugën e saj të aventurave fiskale dhe minimit të qendrueshmërisë së financave publike të vendit.

Botuar në Gazeta Sot më 13.12.2024

Sigurisht që në nivel të ekonomisë së gjelbër, jo ndotëse të rëndë të mjedisit tonë dhe jo eksportuese të mallrave toksike, sikurse ka ndodhur me skandalin e fundit qeveritar në Portin e Durrësit, ne kemi mangësi dhe hendeqe të mëdha. Për këtë arësye, projektligji “Për ratifikimin e marrëveshjes së huasë, ndërmjet Republikës së Shqipërisë (huamarrësi) dhe Agjencisë Franceze për Zhvillim (huadhënësi), për financimin e projektit “Një hua për politika publike për të mbështetur aftësinë përtëritëse dhe zhvillimin e gjelbër të Shqipërisë”, i cili do të mundësojë financimin e programit të mësipërm nëpërmjet akordimit të një huaje, në shumën 120 milionë euro nga Agjencia Franceze për Zhvillim, do të përbënte një nismë për t’u përshëndetur e mbështetur, po të mos jepej në duart e qeverisë për shpenzimet e buxhetit dhe po të kishte sekti në qeverisje më shumë se dyfishuar në 11 vjet borxhin publik të vendit për frymë.

Problematika parësore me këtë projektligj nuk qëndron tek ndihma e ofruar në formën e huasë koncesionale nga një institucion donator si Agjencia Franceze për Zhvillim, pavarësisht se kjo kredi nuk është krejtësisht “e butë”, pasi afatin e shlyerjes e ka sa gjysma e kredive të buta, vetëm 12 vjet, dhe jo 20-35 vjet, sikurse e kanë huatë e dhëna nga institucionet e tjera donatore, si Banka Botërore, banka gjermane me kapital shtetëror KfW, BERZH, Banka Evropiane e Investimeve, etj. Veçojnë sidomos huatë e buta të bankës gjermane me kapital shtetëror KfW, e cila është e pranishme në mjaft projekte me impakt të fortë ekonomik dhe social në shumë zona të vendit. Ne problemin madhor e kemi brenda vetes, me papërgjegjësinë dhe aventurat fiskale e financiare të qeverisë së sotme, që administron Buxhetin e Shtetit dhe që më 28 gusht 2024 miratoi Aktin Normativ Nr. 3 të saj, duke shkelur haptazi Nenin 7 të Kushtetutës, për ndarjen e pushtetit ekzekutiv nga ai legjislativ.

Mbështetje buxhetore për menaxhimin më të papërgjegjshëm të Buxhetit të Shtetit në tre dekadat e fundit!

Problematika thelbësore e pranimit të kësaj kredie koncesionare ka të bëjë me faktin që kjo hua jepet në formën e mbështetjes buxhetore, pra shkon për financimin e përgjithshëm të buxhetit të shtetit dhe defiçitit të përgjithshëm të tij. Fakti më demaskues është që nuk ka projekte konkrete që të shoqërojnë këtë marrëveshje huaje. Kjo kredi koncesionare i jepet një qeverie që në 11 vjet e ka dyfishuar borxhin publik për frymë të vendit. Që nuk bën asgjë për promovimin e rritjes ekonomike të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse, përkundrazi. Kjo qeveri ka thelluar pabarazinë shoqërore dhe ekonomike të shqiptarëve. Koefiçienti GINI i pabarazisë për Shqipërinë është më i larti në rajon dhe ndër më të lartët në Evropë. Sipas Marrëveshjes për kredinë, kjo hua jepet për të nxitur konsumin dhe prodhimin e përgjegjshëm në vend, duke siguruar modele të qendrueshme të konsumit dhe prodhimit.

Qeveria që kemi mbi krye në këta 11 vjet, nuk ka siguruar deri tani asnjë model të qendrueshëm prodhimi dhe konsumi. Nuk ka parë asnjëherë nga ekonomia prodhuese e vendit dhe nga eksporti, por vetëm i ka dëmtuar të dy këta motorrë zhvillimi, duke ua lënë të lira tregjet dhe duke favorizuar oligarkët e sektit Rama në pothuajse të gjithë tenderat shtetërorë, në dëm dhe rrënim të biznesit prodhues dhe eksportues të vendit sidomos të industrisë eksportuese fason të tekstileve dhe këpucëve. Qeveria e sotme nuk ka forcuar në asnjë nga këto 11 vite, qendrueshmërinë dhe kapacitetet përshtatëse të vendit ndaj rreziqeve që lidhen me klimën dhe katastrofat natyrore, por përkundrazi, e ka lënë vendin, fermerët dhe gjithë popullsinë në mëshirë të përmbytjeve në dimër dhe zjarreve të mëdha nga thatësira e tejzgjatur në verë. Vendi ka sot vetëm gjysmën e fondit pyjor që kishte tre dekada më parë, me ekosisteme tokësore dhe ujore të dëmtuara keqazi dhe me pyje të keqmenaxhuar. Për të gjitha këto arësye, ngre tre pyetje thelbësore për moralin e marrjes së kësaj kredie koncesionare nga sekti në qeverisje sot:

1. Si mund të marrim kredi koncesionale 120 mln euro për Buxhetin e Shtetit për të nxitur konsumin, duke siguruar modele të qendrueshme të konsumit, kur mbështetja buxhetore për kategoritë në nevojë gjatë Pandemisë së Covid-19 ka qenë më e ulta në rajon?

2. Si mund të marrim kredi koncesionale 120 mln euro per Buxhetin e Shtetit për rritjen e numrit të qyteteve që miratojnë dhe zbatojnë politika dhe plane të integruara drejt përfshirjes dhe efikasitetit të burimeve, kur kjo qeveri ka lënë në mes të rrugës Reformën Administrative dhe Territoriale të nisur në vitin 2015, duke krijuar një kaos të paparë dhe borxhe pafund në menaxhimin e 61 bashkive, disa prej të cilave të stërmëdha dhe pa kapacitetet e duhura njerëzore dhe financiare?

3. Si mund të marrim kredi koncesionale 120 mln euro për Buxhetin e Shtetit për mbrojtjen, rimëkëmbjen dhe nxitjen e shfrytëzimit të qendrueshëm të ekosistemeve tokësore, kur ndryshimet në Ligjin për Zonat e Mbrojtura synojnë shkatërrimin e ekosistemeve të parqeve tona natyrore? Ne po marrim një hua të pambështetur nga projekte konkrete.

Shqipëria sot ka një sipërfaqe rekord të tokës djerrë dhe të papunuar prej më shumë se 100 mijë ha dhe ka humbur shumë në biodiversitetin e mrekullueshëm të saj. Për t’i shërbyer oligarkëve të Ramës, qeveria nuk ndalet në shkretimin edhe të të gjitha fshatrave të Lumit të Vlorës, duke projektuar devijimin e lumit të Shushicës, për t’u çuar ujë resorteve turistike të oligarkëve në Himarë.

Një borxh publik për frymë 2.5 herë më i lartë se 11 vite më parë!

Kredia koncesionare prej 120 milionë euro e Agjencise Franceze të Zhvillimit i jepet një qeverie që në 11 vjet e ka më shumë se dyfishuar borxhin për frymë të vendit, përmes aventurave të saj fiskale dhe financiare. Në vitin 2013, borxhi publik për frymë për çdo qytetar ishte 2,237 euro. Në vitin 2024 është 5,647 euro për frymë, me një rritje 2.5 herë! Pavarësisht se në dy vitet e fundit, kryesisht për shkak të mbiçmimit të lekut në tregun valutor, stoku i borxhit publik, në raport me PBB-në është ulur, kosto e borxhit, paratë që shqiptarët nga taksat e tyre paguajnë për interesat e këtij borxhi janë rritur. Për këtë vit, sekti i papërgjegjshëm në qeverisjen e Shqipërisë ka planifikuar rreth 13.3 miliardë lekë më shumë shpenzime për interesat e borxhit publik të vendit, në krahasim me vitin 2023, ose 133 milionë euro më shumë nga taksat tona. Rritja e pretenduar ekonomike e këtyre viteve 2021-2024 nuk sjell perspektivë tek njerëzit më në nevojë dhe tek qytetarët e thjeshtë, të cilët e kanë humbur përfundimisht shpresën për përmirësim të gjendjes së tyre ekonomike.

Kur qeveria emeton borxh me norma më të larta interesi, kjo automatikisht sjell kosto më të larta të shërbimit të borxhit, pavarësisht uljes së nivelit të stokut të borxhit në vitet e fundit. Pavarësisht se qeveria pretendon se borxhi është ulur, rritja e ndjeshme e shpenzimeve për interesa të borxhit tregon se ulja e borxhit nuk është aq efektive sa paraqitet. Kjo nënkupton që, megjithëse borxhi publik nominalisht është ulur, shpenzimet e shërbimit të tij po shtohen, duke vendosur një barrë më të rëndë mbi buxhetin. Në këto kushte, marrja e një kredie të re koncesionale prej 120 milionë euro, kur në 12 vitet e ardhshme do të duhet t’i kthejmë kreditorit edhe 42 milionë euro më shumë, i rëndon financat publike të vendit dhe përbën papërgjegjshmërinë financiare të rradhës së sektit Rama në qeverisje.

Botuar në Gazeta Sot më 23.09.2024

Tallje dhe qëndrim jo njerëzor me dëmshpërblimin financiar për ish-të përndjekurit politikë
Sekti Rama në pushtet vijon të tallet me dëmshpërblimin financiar për ish-të përndjekurit politikë, të cilët kanë vuajtur dënimin me burg dhe internim. Ky dëmshpërblim po vazhdon të akordohet vit pas viti me fonde në vlera qesharake, në nivele 11 milionë euro në vit. Për kujtesë: në buxhetin e vitit 2013, qeveria e Prof. Dr. Sali Berishës dha 3 miliardë lekë për ish-të përndjekurit politikë, ose 28 milionë euro me këmbimin e sotëm, pra 2.5 herë më shumë. Në vitin 1991, Parlamenti i parë pluralist, me ligj të veçantë, iu dha pafajësinë të dënuarve politike. 33 vite nga marrja e pafajësisë, kalvari i ish të dënuarve dhe të përndjekurve politikë drejt rifitimit të plotë të të drejtave të tyre të mohuara dhe të shkelura, vazhdon dhe nuk duket se do të marrë fund shpejt.

Ligji për dëmshpërblimin financiar të ish-të përndjekurve politikë daton në vitin 2007 dhe parashikonte brenda 8 vitesh dëmshpërblimin e tyre të plotë. Kanë kaluar 17 vite nga ky ligj dhe ish-të përndjekurve politikë do t’u duhet të presin edhe 20-25 vite të tjera me këtë nivel fondi, që të arrijmë të ezaurojmë faturën e plotë financiare ndaj shtresës më të goditur dhe më të përvuajtur të shoqërisë sonë! Kjo është jo-njerëzore, tallje dhe shkelje e shtetit të së drejtës. Përpara 8 vitesh kam drejtuar një auditim në institucionet shtetërore përgjegjëse për realizimin e dëmshpërblimit financiar të ish-të përndjekurve politikë dhe kam llogaritur se me ato ritme do të duheshin 32 vjet për t’i dëmshpërblyer ata plotësisht!

Fondi jepet qëllimisht kaq i ulët për këtë shtresë, pasi janë të gjitha mundësitë ekonomike të buxhetit të Shtetit, sidomos në këto vite sufiçitesh të ardhurash të tij, që ai të ishte dinjitoz dhe detyrimi ynë ligjor, moral dhe financiar ndaj ish-të përndjekurve politikë të mund të shlyhej brenda një periudhë vetëm 5 vjeçare. Në këto 3 vjet, kam përcjellë në Parlament kërkesën për amendamente ligjore për ndryshimin e Ligjit për dëmshpërblimin financiar të ish-të përndjekurve politikë dhe të ligjit për menaxhimin e sistemit tonë buxhetor, për të krijuar mundësi që një pjesë e të ardhurave nga privatizimet të dedikoheshin për fondin e përvitshëm të dëmshpërblimit financiar të ish-të përndjekurve politikë.

Kërkesa ime ka rënë në veshët e shurdhër të kësaj maxhorance. Të njëjtën lojë të shëmtuar po bën sekti në pushtet edhe me ish-pronarët dhe të drejtat e tyre të ligjshme, duke ua vonuar dhe madje bllokuar procesin e kompensimit financiar dhe fizik të pronës së tyre të uzurpuar, si dhe duke e ulur fondin e parashikuar në buxhet për këtë qëllim.

Të gjitha familjet në nevojë, shtresat e margjinalizuara dhe personat me aftësi të kufizuar jetojnë sot poshtë kufirit të varfërisë!

Me projektligjin për vitin 2025, bëhen 11 vite rrjesht që qeveria nuk realizon asnjë mbrojtje efektive sociale, duke mos rritur pagesat mjerane të 64 mijë familjeve në asistencë sociale, si dhe të 161 mijë përfituesve të skemës së aftësisë së kufizuar, edhe pse Shqipëria i ka patur dhe vijon t’i ketë çmimet e shportës së konsumit jetik më të lartat në rajon. Për cilat procedura të ankesave për të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore të shkelura të qytetarëve mund të flitet tek ne, kur skudi social në periudhën e pandemisë nga Covid 19 në Shqipëri ishte më i ulti si përqindje mbi PBB-në, nga të gjitha vendet e rajonit, kur pensioni mesatar është më i ulti në rajon dhe poshtë minimumit jetik, kur minimumi jetik zyrtar nuk përcaktohet, kur të drejtat e popullsisë rome dhe egjyptiane në Shqipëri nuk garantohen në zbatimin praktik të ligjeve tona?

Denoncimi më i fundit ndaj kësaj situate skandaloze vjen nga Kryetari i Shoqatës “Roma Active Albania”, për rrezikun e asimilimit të gjuhës rome. Komuniteti rom ka kërkuar prej kohësh ngritjen e një shkolle, apo kursi të veçantë në Fier, por edhe në Pogradec dhe Korçë, ku të mësojnë gjuhën amtare nxënësit e këtij komuniteti. Asnjë përgjigje deri tani nga strukturat indiferente të qeverisjes sonë vendore dhe qendrore.

Kokëfortësia dhe indiferenca vrastare e sektit në qeverisje për të mos miratuar për 11 vite rrjesht Minimumin Zyrtar Jetik të Republikës së Shqipërisë

Që nga tetori i vitit 2013 dhe deri në tani në nëntor të vitit 2024, janë 11 buxhete që sekti Rama në pushtet përgatit, pa mbajtur premtimin e vet zgjedhor të vitit 2013, për të miratuar në Kuvend, në formë ligji, Minimumin Jetik Zyrtar, të domosdoshëm për të trajtuar me dinjitet qytetarët në asistencë sociale dhe pensionistët, shtresat më në nevojë të shqiptarëve. Vetëm duke përcaktuar Minimumin Jetik Zyrtar, vendi ynë do të mund të zbatojë me seriozitet Protokollin Opsional të Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore të qytetarëve. Minimumi Jetik Zyrtar vendos një standard normativ, me efekte të drejtpërdrejta në politikat e sigurimeve shoqërore, ato sociale dhe ekonomike te vendit, duke u ofroruar garancitë qytetarëve, në drejtim të sigurimit të mjeteve të tyre të domosdoshme dhe dinjitoze të jetesës.

Mjafton të përmend që sot pensioni mesatar për pjesën më të madhe të 720 mijë pensionistëve të vendit është poshtë minimumit jetik të përcaktuar nga një studim profesional i Avokatit të Popullit. Janë mbi 240 mijë pensionistë, krahas 62 mijë familjeve që përfitojnë një ndihmë sociale qesharake, me vetëm 9 mijë lekë në muaj, që jetojnë nën kufirin e minimumit jetik. Është e pafalshme për një vend si Shqipëria, i cili ka filluar bisedimet teknike të anëtarësimit në Bashkimin Evropian, që të mos e përafrojë legjislacionin e vet në fushën e mbrojtjes ekonomike dhe sociale të qytetarëve, me standardin e Minimumit Jetik të Bashkimit Evropian. Seicili Shtet Anëtar i BE-së e ka në ligj përcaktimin e Minimumit Jetik Zyrtar të vendit te tij. Përcaktimi i Minimumit Jetik Zyrtar është një detyrë kushtetuese! Minimumi jetik përfaqëson një normë ligjore, e cila buron nga të drejtat kushtetuese të qytetarëve tanë. Mosshndërrimi i tij në ligj dëshmon indiferencën e plotë dhe vrastare të qeverisë së sotme ndaj mbrojtjes së të drejtave ekonomike esenciale të qytetarëve në nevoje dhe pensionistëve.

Pse mungon Ministria e Drejtësisë ndër zbatueset e këtij Protokolli Opsional?

Tek pika e VII-të e Relacionit për zbatimin e Projektligjit “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Protokollin Opsional të Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, bërë në Nju Jork, në datën 10.12.2008”, institucionet që ngarkohen për zbatimin e detyrimeve të aderimit janë institucionet përgjegjëse që bashkëpunojnë për të garantuar të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore, brenda fushës së përgjegjësisë shtetërore, konkretisht: Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, Ministria e Arsimit dhe Sportit, Prokuroria e Përgjithshme dhe Avokatura e Shtetit. Si mund të lihet jashtë institucioneve zbatuese në Shqipëri të këtij Protokolli Opsional Ministria e Drejtësisë, e cila duhet të garantojë zbatimin ligjor të të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore të qytetarëve, sidomos atyre në nevojë dhe shtresave të margjinalizuara?

Kjo “harresë” dëshmon e vetme mungesën e përgjegjshmërisë të strukturave qeveritare në marrjen dhe zbatimin e angazhimeve ndërkombëtare, duke mos u interesuar fare për dobine dhe mbrojtjen reale të interesave të qytetarëve të vet. Shkelje flagrante e të drejtave të njeriut në Shqipëri është edhe marrëveshja për strehimin e emigrantëve të paligjshëm afrikanë, mes Edi Ramës dhe Kryeministres italiane Giorgia Meloni. Gjyqtarja e Gjykatës së Romës Silvia Albano, këto ditë ka vulosur me vendimin e saj dhe me dispozita ligjore, bllokimin e kësaj marrëveshjeje kulisash. Marrëveshja është një shkelje e pastër e të drejtave të emigrantëve dhe në thelb të saj, përfaqëson një pakt politik ,që synon t’i japë Melonit një kauzë elektorale që shet, siç është ajo e zgjidhjes së problemit të emigracionit të paligjshëm në Itali. Kurse autokratit Rama, i cili e konsideron Shqipërinë një çiflig të tij, kjo marrëveshje i jep një patericë perëndimore, paterica të cilat në këtë mënyrë i ka fituar të gjitha këta 11 vjet nga mentori i tij Xhorxh Soros. Me marrëveshjen për strehimin e emigrantëve të paligjshëm afrikanë, Shqipëria merr kosto të lartë politike dhe imazhi, si një vend pa lidhje që angazhohet ne një projekt logjike fushate, jashtë çdo lloj logjike ligjore! Ky është i dyti precedent turpërues në Evropë dhe në arenën ndërkombëtare më tej, pas atij që rrëzoi qeverinë konservatore të Britanisë së Madhe, pasi kjo e fundit i deportoi emigrantët në Ruanda.

Lista e arsyeve pse Projektligji “Për aderimin e Republikës së Shqipërisë në Protokollin Opsional të Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, bërë në Nju Jork, në datën 10.12.2008” është fals dhe do të ngelet formalisht tek Ne, është e gjatë. Për efekt kohe, rendita vetëm katër më themeloret prej tyre, tejet shqetësuese në këto 11 vite të sektit Rama në pushtet. Së fundmi, duke cituar Parimin 11 të 12 Parimeve të OECD-së për mirëqeverisjen publike “Politikat dhe legjislacioni hartohen në mënyrë gjithëpërfshirëse e cila mundëson pjesëmarrjen aktive të shoqërisë dhe mundëson koordinimin e këndvështrimeve të ndryshme brenda qeverisë”, i ftoj shoqërinë civile dhe te gjitha palët e interesuara t’i referohen Neneve te Protokollit Opsional te OKB-se, të Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore të qytetarëve, në veçanti Nenit 2, që thotë shprehimisht se “… ankimet mund të dorëzohen nga ose në emër të individëve ose grupeve të individëve, nën juridiksionin e një Shteti palë, duke pretenduar se janë viktima të shkeljes së cilësdo prej të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore, të përcaktuara në pakt nga ai Shtet palë”, për të denoncuar çdo politikë dhe ndërhyrje të qeverisë qendrore dhe vendore tek ne, që përbën shkelje të të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore.

Botuar në Gazeta Sot më 16.11.2024

Kuvendi pak ditë më parë votoi dhe miratoi me votat e mazhorancës Buxhetin faktik të Shtetit 2023, i cili rezulton tërësisht korruptiv dhe joprofesional, për arsyet e mëposhtme:
Menaxhim kaotik i financave publike edhe në vitin 2023
1. Mungesa kryesore/kryefjala e mungesave në sektorin publik, konfirmuar dhe nga SIGMA dhe BE, është mospërgatitja dhe mospublikimi i Pasqyrave Financiare të Konsoliduara për sektorin publik edhe për vitin 2023. Pra, nga Ministria e Financës nuk është realizuar detyrimi ligjor për të përcjellë dhe miratuar në Kuvend pasqyrat e Konsoliduara vjetore për transaksionet financiare të Shtetit dhe, për pasojë, shqyrtimin dhe çertifikimin e tyre nga institucioni suprem i auditimit. Në këtë mënyrë, nuk iu dha mundësia përdoruesve të interesuar të brendshëm dhe të jashtëm, që të marrin informacion të saktë, të besueshëm dhe të çertifikuar, mbi shpenzimet buxhetore dhe të ardhurat buxhetore. Kjo është e rëndë, e pafalshme..
2. Vonesa në miratimin e kuadrit ligjor në fushën e kontabilitetit publik. Ministria e Financave nuk e ka rregulluar me ligj të veçantë kontabilitetin dhe raportimin në sektorin publik, duke mos nxjerrë udhëzimin përkatës për standardet e kësaj fushe.
3. Mungesa e një rregjistri të konsoliduar dhe të një inventari të plotë të aktiveve.
Treguesi më i qartë i menaxhimit kaotik të financave publike në vitin 2023 është edhe mungesa e një dokumenti strategjik të tyre. Strategjia Sektoriale për Menaxhimin e Financave Publike 2023-2030 u miratua në qershor 2024, duke krijuar shkëputje nga strategjia e mëparshme 2019-2022. Nga ana tjetër, dukuria i përqendrimit të shpenzimeve publike në muajin dhjetor ndikoi negativisht në disa tregues të tjerë ekonomikë, duke shtuar riskun e parregullsive në përdorimin e fondeve publike. Pikerisht ne dhjetor 2023 janë miratuar tre ligje tatimore me efekte në të ardhurat buxhetore, jashtë afatit të përcaktuar në Ligjin Organik të Buxhetit. Ligjet tatimore duhen miratuar jo më vonë se tre muaj përpara fillimit të vitit të ri fiskal.

Në vitin 2023 ka një nivel të ulët të realizimit të shpenzimeve kapitale me burim tëhuaj financimi krahasuar me planin dhe një vit më parë, duke shfaqur mangësi të ministrive të linjës, lidhur me planifikimin e saktë të projekteve me financim të huaj. Fondi i rindërtimit vijon të mbetet një çështje emergjente, për vetë karakterin e tij social, por edhe peshën që zë në shpenzimet e buxhetit të shtetit. Ndryshimet e shpeshta dhe të konsiderueshme të buxhetit për rindërtimin shfaqin mungesë qartësie në objektiva dhe mangësi në monitorimin e ecurisë së këtij procesi, duke lene shteg per potencial abuzimesh me menaxhimin e ketyre fondeve publike. Fondi rezervë është denatyruar gjatë përdorimit të tij, pasi është akorduar dhe përdorur për rastet e financimit të shpenzimeve të njohura, të cilat mund të parashikoheshin gjatë procesit të përgatitjes së buxhetit.

Buxheti i dhjetë pa Minimumin Jetik Zyrtar dhe mbrojtjen e duhur sociale

Që nga viti 2014 e deri në vitin 2023, janë 10 buxhete që sekti Rama në pushtet përgatit, pa mbajtur premtimin zgjedhor, për të miratuar në Kuvend, në formë ligji, Minimumin Jetik Zyrtar, të domosdoshëm për të trajtuar me dinjitet qytetarët në asistencë sociale dhe pensionistët, shtresat më në nevojë të shqiptarëve.
Buxheti faktik 2023 nuk arriti të mbështeste zhvillimin ekonomik, nxitjen e punësimit dhe mbrojtjen sociale, pasi i mungonte vullneti qeveritar për të përcaktuar një strategji kombëtare të zhvillimit ekomonik të vendit, një model ekonomik i qartë dhe përcaktime zyrtare të avantazheve konkurruese të ekonomisë sonë. Buxheti faktik 2023 nuk arriti të adresojë si duhet nevojat e qytetarëve për kujdes shëndetësor dhe mbështetje sociale, të cilat janë thelbësore për mirëqenien e shqiptarëve. Ai kreu shpërndarjen e gabuar të burimeve financiare për projekte infrastrukturore, duke ua kaluar pjesën më të madhe të parave të taksave të taksapaguesve shqiptarë oligarkëve të Ramës, përmes tenderave të paracaktuar, në një kohë kur sektori i shëndetësisë dhe i mbështetjes sociale kishte nevojë urgjente për financim dhe përmirësime.
Buxheti faktik 2023 nuk adresoi shqetësimin për transparencën dhe mbikëqyrjen e projekteve të Partneritetit Publik-Privat (PPP), edhe pse këto projekte përbënin një pjesë të konsiderueshme të tij, për të garantuar që fondet publike të përdoren në mënyrë efikase dhe të përgjegjshme, pa i keqpërdorur ato. Buxheti 2023 kontribuoi në thellimin e pabarazisë sociale, pasi fokusi i gabuar në projekte infrastrukturore jo të domosdoshme për stadin aktual të zhvillimit të vendit, krijoi një ndarje më të thellë midis grupeve të pasura dhe atyre që janë në nevojë në vend. Buxheti faktik 2023 forcoi ndjesinë e padrejtësisë sociale tek qytetarët, duke përkeqësuar pabarazitë ekzistuese dhe duke kontribuar në motive shtesë për shqiptarët për të braktisur vendin e tyre.
Ky buxhet dhe paketa e tij fiskale dështuan të prodhonin incentiva për të kufizuar ndjeshëm largimin e të rinjve dhe profesionistëve nga vendi. Buxheti faktik 2023, njëlloj si ai i vitit 2022, dështoi të miratonte një paketë emergjente për mbrojtjen e konsumatorëve, në kushtet e inflacionit të lartë të gjeneruar nga sulmi i Putin mbi Ukrainën, duke rishikuar në ulje TVSH-në e produkteve ushqimore bazë, pavarësisht se Shqipëria edhe në vitin 2023 kishte çmimet më të larta të mallrave ushqimore në rajon.
Buxhet që nënfinancoi ndjeshëm shëndetësinë, arsimin publik dhe bujqësinë
Buxheti faktik 2023 u karakterizua nga një mungesë e thekshme e investimeve në sistemin shëndetësor publik, në një kohë që shumë spitale dhe qendrat shëndetësore ishin dhe janë në kushte të dobëta infrastrukturore. Ai dha vetëm 2.7 përqind të PBB-së për shëndetësinë, diçka më shumë së gjysma e premtimit pompoz të sektit Rama për financim 5 përqind të PBB-së për sektorin. Buxheti nuk trajtoi krizën e punësimit, veçanërisht për të rinjtë që janë të detyruar të emigrojnë për mundësi më të mira. Ai nuk ofroi asnjë plan për të rritur investimet në edukim dhe formim profesional, duke mos marrë asnjë masë konkrete, për të siguruar që shpenzimet për arsim të rriten në përputhje me nevojat e zhvillimit të brezit të ri dhe të përmirësojnë cilësinë e edukimit në vend. Edhe arsimi publik vijon të jetë i nënfinancuar në të njëjtin nivel me shpenzimet për shëndetësinë publike, në diçka pak më shumë se gjysma e premtimit të pambajtur të qeverisë për financim 5 përqind të PBB-së.
Edhe pse bujqësia, dega baze e vendit ka një rol të rëndësishëm në sigurinë ushqimore dhe zhvillimin ekonomik të tij, buxheti faktik 2023 i la financimet për të nën pragun 1% të PBB-së, ndërkohë që bujqësia kontribuoi me 18 përqind të PBB-së në vitin 2023. Ai nuk dha asgjë për të përmirësuar produktivitetin e degës bazë të ekonomisë. Buxheti faktik dështoi t’i mbështeste fermerët në përballimin e sfidave të konkurrencës rajonale, të modernizimit të proceseve prodhuese dhe rritjes së eficiencës, përfshirë edhe përballimin e problemeve me aksesin në financim dhe teknologji. Ai nuk bëri asgjë për të adresuar krizën në të cilën ka hyrë blegtoria e vendit dhe prodhimi i qumështit.
Buxhet aktesh normative: mungesë planifikimi afatgjatë dhe serioziteti
Ndryshimi i ligjit të buxhetit të Shtetit për vitin 2023 ka vijuar të bëhet me dy Akte Normative, pa ndjekur procedura të zakonshme parlamentare, ne shkelje flagrante të Parimit Nr. 7 të 12 parimeve të OECD-së për mirëqeverisjen publike, i cili përcakton se “Parlamenti duhet të kontrollojë hollësisht politikëbërjen e qeverisë”. Koha e ndryshimeve në buxhet përmes Akteve Normative është në fund të vitit, kryesisht në fushën e shpenzimeve, duke sjellë pasoja në përdorimin racional dhe të balancuar të fondeve publike. Ndryshimet e konsiderueshme të treguesve gjatë fazave të hartimit dhe zbatimit të buxhetit dëshmojnë për mangësi në aftësinë e parashikimit dhe planifikimit me saktësi të arsyeshme të tyre. Rishikimi i buxhetit përmes akteve normative shkel edhe Parimin e 11-të të OECD-së, i cili përcakton se “Politikat dhe legjislacioni hartohen në mënyrë gjithëpërfshirëse, gjë që mundëson pjesëmarrjen aktive të shoqërisë dhe koordinimin e këndvështrimeve të ndryshme brenda qeverisjes”.
Qeverisja përmes akteve normativë ka treguar një mungesë të theksuar të planifikimit afatgjatë nga ana e qeverisë dhe një mungesë shqetësuese serioziteti në menaxhimin e financave publike. Rishikimi i buxhetit në mënyrë të përsëritur përmes akteve normative, krijon paqëndrueshmëri financiare dhe ndikon negativisht në klimën e investimeve, sidomos në besimin e investuesve të huaj realë dhe potencialë, në një politikë fiskale dhe financiare të qëndrueshme dhe serioze nga ana e qeverisë. Aktet normative reduktojnë deri në zero mundësitë për një kontroll të plotë dhe kritik të mënyrës se si qeveria i menaxhon fondet publike. Duke anashkaluar procesin legjislativ të zakonshëm, qeveria krijon një situatë ku vendimet e rëndësishme buxhetore nuk janë subjekt i një kontrolli të rreptë dhe të hapur nga përfaqësuesit e zgjedhur të popullit. Kjo është e pafalshme në një shtet demokratik me ndarje të qartë të pushteteve. Është thellësisht autokratike!

Botuar në Gazeta Sot më 09.11.2024

Sot bëhen 100 vjet nga krijimi i Shkollës Tregtare Vlorë.
Shkolla Tregtare u çel “në Ujë të Ftohtë në Vlorë, më 8 nëntor 1924. Qeveria e Fan Nolit e subvencionoi shkollën me 20 mijë franga ari, por ndihmesën më të madhe e dha Bashkia, në krye të së cilës qëndronte patrioti Qazim Kokoshi. Ndërsa pjesën tjetër të financimit e vuri paria e Vlorës dhe kryesisht Oda e Tregtisë Vlorë. (Aristidh Ruci, Pandeli Bezhani, Xhemil bej Vlora, Muço Sharra, Mehmet Isai, Musa Jonuzi, Mateo Matathia, Sheref Dano, Shahin Haruni, Kristo Karbunara, Shyqyri Radhima, Ali Çakërri, Ibrahim Shyti, Toli Kedhi dhe Rafo Jakoel.)

Drejtori i parë i shkollës ka qenë Isuf Puka “Mësues i Popullit”, dhe vite më pas Naum Stralla nga Korça (1903 – 1972), i cili kreu studimet e larta për inxhinieri kimike në Athinë dhe më 1931 u emërua drejtor i Institutit Tregtar Mbretëror (kështu quhej atëherë Shkolla Tregtare në Vlorë). Në këtë shkollë kanë dhënë mësim Stavro Skëndi nga Korça (1906- 1989) historian, etnolog, gjuhëtar, arsimuar në Stamboll, Zvicër e Gjemani; Skënder Luarasi nga Luarasi i Kolonjës (1900-1982), i biri i rilindasit të dritës shqiptare Petro Nini Luarasi, publicist, përkthyes, luftëtar antifashist, autor librash, veprimtar i arsimit dhe i shkollës shqipe, personalitet i shquar i kulturës shqiptare, arsimuar në Stamboll, SHBA dhe Austri; studimet e larta i përfundoi në Fakultetin e Filozofisë në Universitetin e Vjenës. Një tjetër emër i shquar që ka dhënë mësim në këtë shkollë është Ernest Koliqi nga Shkodra (1903 – 1975), shkrimtar, përkthyes, studiues i letërsisë, publicist, botues, arsimuar në Itali; studimet e larta i kreu për letërsi në Padova. Në shkollën Tregtare kanë dhënë gjithashtu mësim Leonidha Naçi, delegat i Vlorës në Kongresin e Manastirit 1909. Po ashtu patrioti Kolë Kamsi dhe Zihni Hamzaraj, firmëtar i Deklaratës së Pavarësisë dhe patriot i madh. Në atë shkollë gjatë atyre viteve kanë dhënë mësim profesorë të përgatitur në universitetet më të mira të botës, si Safet Butka, Llazaraq Eftimiadhi, Isuf Luzaj, etj.

Traditat atdhetare të qytetit historik të Vlorës, ku ishin ende të freskëta ngjarjet madhore të vitit 1912 dhe fitorja e vitit 1920, ndikuan shumë për të ushqyer në një shkallë më të lartë frymën përparimtare të nxënësve. Gjatë periudhës së pushtimit fashist të vendit, nxënësit e Shkollës Tregtare sabotuan masat për fashistizimin e shkollës.

Në ditën e pushtimit Italian të Shqipërisë nxënësit dhe mësuesit e Shkollës Tregtare do t’i prisnin pushtuesit me demonstratë dhe me armë në dorë. Madje, një nga profesorët e kësaj shkolle, Isuf Luzaj bashkë me 12 studentë të tij do të internoheshin në ishujt famëkeqë të Italisë.

Në bankat e Shkollës Tregtare kanë studiuar dhe 229 nxënës e nxënëse që u radhitën në formacionet e Ushtrisë Nacional-Çlirimtare, ndër ta shkrimtarët Petro Marko, Shevqet Musaraj, Andrea Varfi, Aleks Çaçi, Fatos Arapi, etj.

45 prej tyre ranë dëshmorë për lirinë e Atdheut e u përjetësuan si 45 yje e pashuar, ndër ta dhe Heronj të Popullit: Kastriot Muço (1923-1943), Bajram Tushi (1924-1942), Hajredin Bylyshi (1920-1942), Shyqyri Alimerko (1923-1943), Maliq Muço (1921-1944).

Veçanërisht gjurmë të pashlyeshme në historinë e kësaj shkollë kanë lënë patrioti i madh, Bego Gjonzeneli dhe Isuf Luzaj! Emrat e tyre janë gdhendur në faqet e këtij instucioni të rëndësishëm profesional dhe dritërojnë me dinjitet si yje lirie…

Shkolla Tregtare është mbyllur në 22 maj 1943 nga pushtuesit fashistë.

Sot 100 vite pas hapjes dhe 81 vite pas mbylljes së parë prej fashistëve tentohet mbyllja e dytë, prej atyre që mendojnë se çdo natë e çdo ditë mund të shqyejnë si të babëzitur copa Shqipërie.

Shkolla Tregtare është simbol i një qyteti që historikisht ka vendosur fatet e Shqipërisë. Dhe kur zhduk simbolet ke gërryer themelet dhe ke rrëzuar kolonat që mbajnë në këmbë kombin tonë.

Mënyra e mefshtë se si po ndodh e gjithë kjo nuk lajmëron gjëra të mira.

Shkolla tregtare nuk duhet të prishet sepse është simbol i qytetit, është pjesë e historisë së ndritur të qytetit, është pjesë e panteonit të arsimit në Shqipëri.

Vetëm pushtuesit dhe barbarët shkatërrojnë kulturën, shkollat dhe teatrot; vetëm pushtuesit vrasin kujtesën dhe zhdukin simbolet për të ndërtuar kulla prej betoni.

Botuar në Gazeta Sot më 08.11.2024